بررسی ترکیب فصلی، فراوانی و تنوع زیستی جوامع کفزیان در رودخانه گرگان رود، استان گلستان

نوع مقاله : بوم شناسی

نویسندگان

1 گروه شیلات، دانشکده شیلات و محیط زیست، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران

2 گروه شیلات، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

بررسی سالیانه فون­ کفزیان موجود در یک رودخانه­ می ­تواند اطلاعات دقیقی را درخصوص میزان آلودگی در اختیار سایر محققین قرار دهد. با توجه به ورود پساب­ های شهری و کشاورزی به رودخانه گرگان ­رود، هدف از این مطالعه بررسی ترکیب، فراوانی و تنوع زیستی جوامع کفزیان در این رودخانه به ­عنوان بخشی از سطوح غذایی این اکوسیستم آبی بسیار پراهمیت می ­باشد. این مطالعه در طی یک­ دوره یک­ ساله بین سال ­های 89-1388 در ­5 ایستگاه مختلف و به­ صورت ماهیانه انجام گردید. نمونه ­برداری با استفاده از نمونه­­ بردار سوربر (با مساحت 1600 سانتی ­مترمربع) با 3 تکرار انجام گردید. بر این اساس، 3 شاخه و 16 جنس شناسایی شدند که شاخه­ های کرم ­های حلقوی، بندپایان و نرم ­تنان به ­ترتیب با 3، 4 و 9 جنس دارای بیش ­ترین جنس بودند. بیش ­ترین میزان تنوع با میانگین فصلی 2/67 و 0/86 در فصل پاییز و کم ­ترین میزان تنوع با مقادیر 2/16 و 0/81 در فصل تابستان به ­دست آمد. بر مبنای مقایسه جوامع کفزی، میانگین تراکم نهایی جمعـیت کفـزیان فـصول مختلف در بین ایستگاه­ های مختلف دارای اختلاف معنی ­دار بود (0/05>P)، ولی میانگین تراکم نهایی فصول مختلف با همدیگر دارای اختلاف معنی ­دار نداشت (0/05<P). برطبق این نتایج بین فاکتورهای دما، اکسیژن محلول و درجه اسیدیته ایستگاه ­های مختلف هیچ اختلاف معنی ­داری وجود نداشت (0/05<P)، ولی فاکتور عمق در بین ایستگاه­ های مختلف دارای اختلاف معنی ­دار بود (0/05>P). هم­ چنین آنالیز هم­بستگی فاکتورهای مختلف آب و تـراکم جمعیت کفزیان ایستگاه ­های مختلف حاکی از عدم وجود رابطه هم­بستگی معنی­ دار بود (0/05>P).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Seasonal composition, abundance, and biodiversity of benthos assemblages in Gorganroud River, Golestan Province

نویسندگان [English]

  • Mehdi Adeli 1
  • Seyeyd Aliakbar Hedayati 2
  • Mojtaba Pouladi 2
  • Zeynab Adeli 1
1 Department of Fisheries, Faculty of Fisheries and Environment, Azadshahr Branch, Islamic Azad University, Azadshahr, Iran
2 Department of Fisheries, Faculty of Fisheries and Environment, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
چکیده [English]

An annual survey of benthos fauna in a river can provide accurate information on contamination levels for other researchers. According to the entering of municipal and agricultural wastewater into the Gorganroud River, the purpose of this study was a determination of the composition, abundance, and diversity of the benthic communities in this river as a part of the nutritional levels of this aquatic ecosystem. This study was conducted in 5 different stations on a monthly basis during a one-year sampling period between 2009-2010. Sampling operation was carried out using a Surber sampler (With an area of 1600 centimeters) with 3 replications. Based on the results, 3 phyla and 16 genera of benthos fauna were identified that annelids, arthropods, and mollusks had 3, 4 and 9 genera, respectively. The highest biodiversity of 2.67 and 0.86 was in obtained autumn and the lowest biodiversity with a seasonal mean of 2.16 and 0.81 was obtained in summer. Based on the comparison of benthic communities, the average density of the final benthos assemblages of four seasons in the determined stations was significantly different (P<0.05), but the average density of the seasons was not significantly different (P>0.05). According to these results, there was no significant difference between temperature, dissolved oxygen, and acidity level of different stations (P>0.05), and depth showed the significant difference between different stations (P<0.05). Also, correlation analysis of water factors and density of benthos communities showed a lack of correlation between them at different stations (P> 0.05).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Density
  • Biodiversity
  • Benthos
  • Gorganroud River
  • Golestan Province
  1. جرجـانی، س.؛ قلیچـی، ا. و اکرمـی، ر.، 1387 .ارزیابی شاخص زیستی آلودگی و فون کفزیان نهر مادرسو پارک ملی گلستان. مجله شیلات. سال 2، شماره 1، صفحات 41 تا 52.
  2. خاتمی، ه.، 1383. بی ­مهرگان کفزی آب­ های شیرین (کلید شناسایی و حساسیت به آلودگی). انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست. چاپ اول. 205 صفحه.
  3. زرگر، م.، 1384. راهنمای جامع SPSS  همراه با تمرین­ های علمی و کاربردی. انتشارات بهینه، تهران. 556 صفحه.
  4. سقلی، م.؛ یحیوی، م. و یلقی، س.، 1390. بررسی توزیع و تراکم ماکروبنتوزها در مزارع پرورش میگوی سفید غربی (Litopenaeus vannamei) در منطقه گمیشان استان گلستان. مجله آبزیان و شیلات. دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس. سال 2، شماره 8، صفحات 29 تا 37.
  5. شاپوری، م. و ذوالریاستین، ن.، 1390 . هیدروبیولوژی. انتشارات حافظ برتراندیشه. 150 صفحه.
  6. صابری، س.ا.؛ جرجانی، س.؛ میرا، س.م. و قلیچی، ا.، 1390. تعیین فون بنتیک خرمارود شهرستان آزادشهر. مجله علوم زیستی واحد لاهیجان. سال 5، شماره 4، صفحات 109 تا 119.
  7. طوسی، آ.؛ شجیعی، ه.؛ قلیچی، ا. و صابری، س.ا.، 1390. ارزیابی کیفیت 6 چشمه شمال شهرستان دامغان براساس تنوع درشت بی ­مهرگان کفزی. مجله شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر. سال 5، شماره 4، صفحات 1 تا 16. 
  8. عباس­ پور، ر.؛ علیزاده ­ثابت، ح.ر.؛ هدایتی ­فرد، م. و مسگران کریمی، ج.، 1390. ارزیابی زیستی رودخانه چشمه کیل  تنکابن (استان مازندران) با استفاده از شاخص ­های زیستی، ساختار جمعیتی و زی­توده­ای درشت بی ­مهرگان آبزی. مجله آبزیان و شیلات. سال 2، شماره 8، صفحات 63 تا 75.
  9. عباس ­پور، ر.؛ علیزاده­ ثابت، ح.ر.؛ هدایتی­ فرد، م. و مسگران کریمی، ج.، 1392. ارزیابی کیفی آب رودخانه چشمه کیله با استفاده از جوامع درشت بی­ مهرگان کفزی و فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب. نشریه توسعه آبزی پروری. سال 7، شماره 4، صفحات 43 تا 56.
  10. قانع ­ساسان ­سرایی، ا.، 1383. شناسایی ساختار جمعیت ماکروبنتوزهای رودخانه چافرود در اسـتان گـیلان بـا توجه به برخی عوامل کیفی آب (در محدوده روسـتای اورمان مـلال). پایـان نامـه کارشناسـی ارشـد. دانشـگاه تربیت مدرس. 98 صفحه.
  11. قانع، ا.، 1392. ترکیب جمعیت ماکروبنتوزها و توسعه آبزی پروری در رودخانه زاینده رود. نشریه توسعه آبزی­ پروری. سال 7، شماره 4، صفحات 57 تا 65.
  12. کمالی، م.، 1393.  مروری بر روش ­های نمونه ­برداری از بنتوزها. کنفرانس بین ­المللی یافته­ های نوین در علوم کشاوزری. منابع طبیعی و محیط زیست. تهران. صفحات 1 تا 7.
  13. مهردادی، ن.؛ خاکپور، ا.؛ سروش، م. و خزاعی، ن.، 1389. ارزیابی زیستی رودخانه گرگان ­رود با استفاده از ساختار کفزیان. چهارمین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست.
  14. موسوی ­ده ­موردی، ل.؛ روشن، آ. و نیکو، س.، 1389، شناسایی و بررسی تنوع گونه­ های نرم ­تنان رسوبات تالاب شادگان. مجله تالاب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. سال 2، شماره 3، صفحات 3 تا 13.
  15. موسوی ­ندوشن، ر.؛ سامان­ پژوه، م.؛ عمادی، ح. و فاطمی، س.م.ر.، 1390، ساختار جمعیت موجودات ماکروبنتوز در دریاچه نئور اردبیل. مجله علمی شیلات ایران. سال 20، شماره 3، صفحات 129 تا 142.
  16. میررسولی، ا. و قربانی، ر.، 1390. ارزیابی زیستی رودخانه زرین گل (استان گلستان) با استفاده از ساختار جمعیت ماکروبنتوزها. نشریه شیلات, مجله منابع طبیعی ایران. سال 64، شماره 4، صفحات 357 تا 369.
  17. نوان ­مقصودی، م.، 1391. بررسی کفزیان رودخانه قزل اوزن استان زنجان. مجله علمی شیلات ایران. سال 21، شماره 4،  صفحات 125 تا 138.
  18. American Public Health Association (APHA). 1998. Standard methods for the examination of water and wastewater. 20th edition. New York.
  19. Barbour, M.T.;Plafkin, J.L.; Bradley, B.P.; Graves, C.G.and Wissemann, R.W., 1996. Rapid bioassessment protocols for use in streams and wadeable river: periphyton, benthic invertebrates, and fish. 2nd edition EPA. Washington DC. 408 P.
  20. Farhangi, M. and Teymori Yanseri, M., 2012. Identification macroinvertebrates (benthic) of Mohammad Abad River (Golestan Province). Journal of Animal Environment. Vol. 4, No. 2, pp: 51-56.
  21. Karimian, E.; Javanshir, A. and Ghorbani, R., 2009. Determination of biotic indices of water quality in Gheshlagh River, Sanandaj, Iran. Journal Agriculture Science Natural Resources. Vol. 16, No. 2, pp: 99-109.
  22. Mellanby, H., 1963. Animal life in freshwater, Methuen and Co Ltd. Landon UK. Vol. 308, pp: 55-69.
  23. Pennak, R.L., 1989. Freshwater of the United States. 3rd ed. Wiley. New York. 28 P.
  24. Sarkar, A., 2012. Bioindicators of river Yamuna at Agra. International Journal of Geology, Earth and Environmental Sciences. Vol. 2, No. 1, pp: 16-21.
  25. Taylor, B.R., 1997. Technical Evaluation on Methods for Benthic Invertebrates Data Analysis and Interpretation. AETE Project 2.1.3 prepared for Canada Center for Mineral and Energy Technology. Ottawa. Ontario. 93 P.