ارزیابی رابطه بین رهاسازی بچه ماهی سفید (Rutilus kutm) و میزان صید آن (دوره 29 ساله: 1396-1368)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران

چکیده

ماهی سفید (R. kutum) یکی از ماهیان استخوانی دارای ارزش صید شیلاتی در خزر جنوبی می ­باشد که نقش مهمی را در چرخه اقتصادی جوامع ساحل نشین این مناطق ایفاء می ­کند. علی ­رغم اهمیت اقتصادی این گونه، ارزیابی دقیقی از تأثیر تکثیر مصنوعی و رهاسازی بچه ­ماهی سفید در بازسازی ذخایر این ماهی وجود ندارد. این تحقیق با هدف ارزیابی رابطه بین میزان رهاسازی و میزان صید براساس داده رهاسازی و صید انجام گردید. میزان صید این گونه طی سال‌های 1397-1368 دارای نوساناتی بوده اما یک روند افزایشی خطی مستقیم صید-زمان را طی سه دهه گذشته نشان م می ­دهد. میزان تلاش صیادی نیز طی سال‌ های 1396-1368 دارای روند افزایشی بوده به‌ طوری ­که این افزایش به‌ طور میانگین در مقایسه با افزایش صید از مقدار بیش ­تری برخوردار بوده است. تحلیل نتایج شیب خط تلاش صیادی-زمان و میزان صید-زمان نشان داد که در ازای افزایش تلاش صید، میزان صید با اندکی افزایش همراه بوده است. رابطه بین میزان صید ماهی ­سفید و صید در واحد تلاش (CPUE) نیز نشان داد که روند افزایشی میزان صید در مقایسه با صید در واحد تلاش (CPUE) بیش ­تر بوده است که نشان از کاهش میزان صید در واحد تلاش به ­ازای تلاش صیادی مشابه بوده است. یک روند افزایشی در صید و رهاسازی بچه ­ماهی ­سفید براساس رابطه بین میزان صید (تن) و میزان رهاسازی بچه ­ماهی سفید (میلیون عدد در سال) مشاهد گردید. اما روند افزایشی رهاکرد بچه‌ ماهیان موجب افزایش بیش­ تر صید نگردیده است. رابطه بین میزان رهاسازی ماهی ­سفید (میلیون قطعه) و صید در واحد تلاش نیز نشان داد که روند افزایش رهاسازی بیش ­تر سبب افزایش صید در واحد تلاش به همان نسبت وجود ندارد.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of relationship between Kutum fingerling release (Rutilus kutum) and its catch (in a period of 29 years: 1989-2017)

نویسندگان [English]

  • Reza Shahifar
  • Rahman Patimar
  • Hadi Raeisi
  • Mohammad Gholizadeh
  • Hojatillah Jjafaryan
Department of Fishery, Faculty of Natural Resource, University of Gonbad Kavous, Gonbad Kavous, Iran
چکیده [English]

 Kutum (R. kutum) is one of commercial fishes in the southern Caspian Sea that plays an important role in economy of people who live in the coastal areas of the sea. In spite of economic value of this species, there is no accurate assessment on effect of artificial propagation and releasing of fingerlings on stock enhancement. This study aimed assessment this effect using release and catch data in a period of 1989-2017. During the period, catch of kutum showed a significant fluctuation, but the overall trend was positive linear. Fishing effort increased with time (years), the rate of fishing effort increase was higher than that of total catch. Analysis of slope of relationship of catch-time and fishing effort-time revealed that with increase of fishing effort, there was little increase in total catch. Furthermore, analysis of relationship between total catch and CPUE showed that the rate of total catch was higher than that of CPUE, indicating a decrease in catch with increase in CPUE. As an overall, a trend in total catch and total number of fingerling release was observed during the study period, but increase in total number of fingerlings hadn't significant effect in increase of total catch. The same was observed in fingerling release and CPUE.

کلیدواژه‌ها [English]

  • R. kutum
  • Total Catch
  • Fishing Effort
  • Fingerling release
  • Southern Caspian
  1. آشتاب، آ.؛ غلامعلی ­فرد، م. و محمودی، ن.ا.، 1396. مدل­ سازی مطلوبیت زیستگاه ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) بر مبنای رویه ارزیابی چندمعیاره (MCE) در حوضه جنوبی دریای خزر. فصلنامه محیط زیست جانوری. سال 9، شمارة 4، صفحات 235 تا 246.
  2. عقیلی ­نژاد، س.م.؛ گرگین، س.؛ جولایی، ر.؛ قربانی، ر.؛ پیغمبری، س.ی. و جهانگیری، م.، 1396. شناسایی عوامل موثر در وقوع صید غیرقانونی ماهیان خاویاری در بخش جنوب­غربی دریای خزر. مجله شیلات دانشگاه تهران. دوره 70، شماره 2، صفحات 161 تا 169.
  3. چوبچیان، ش.؛ کلانتری، خ.؛ اسدی، ع.؛ تقوی ­مطلق، س.ا.ا. و حسینی ­نیا، غ.ح.، 1392. مقایسۀ ابعاد مختلف پایداری صید در تعاونی ­های پره استان گیلان. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. دوره‌ 44، شماره 3، صفحات 473 تا 488.
  4. چوبچیان، ش.؛ کلانتری، خ.؛ اسدی، ع. و تقوی ­مطلق، س.ا.ا.، 1394. تعیین مناسب­ ترین راهبرد برای بهبود وضعیت صید ساحلی پایدار در استان گیلان با استفاده از تکنیک AHP . نشریه شیلات، مجلة منابع طبیعی ایران. دورة 68، شمارة 1، صفحات 41 تا 59.
  5. حسینی، ه.؛ نجات ­خواه­ معنوی، پ. و فضلی، ح.، 1389. سن و پارامترهای رشد ماهی سفید (Rutilus frisii kutum Kamenski , 1901) در دریای خزر (استان مازندران ). فصلنامه محیط زیست جانوری. سال 2، شمارة 3، صفحات 17 تا 24.
  6. قربانی، ر.؛ یلقی، س. و عقیلی، س.م.، 1389. بررسی و تحلیل وضعیت صید شرکت ­های تعاونی صید پره ماهیان استخوانی در استان گلستان: در سال بهره ­برداری 85- 1384. مجله شیلات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آزادشهر. سال 4، شماره 3، صفحات 39 تا 47.
  7. یحیایی، م.، 1384. شروع صید ماهیان استخوانی در استان گلستان. اداره کل شیلات استان گلستان، 10 صفحه.
  8. باقری، س.؛ قربانی، ر. و فضلی، ح.، 1395. بررسی ارتباط بین میزان بازماندگی بچه­ ماهی سفید Rutilus frisii kutum با برخی عوامل غیر زیستی آب (مطالعه موردی سواحل ایرانی دریای خزر). فصلنامه محیط زیست جانوری. سال 8، شماره 2، صفحات 139 تا 150.
  9. دریانبرد، غ.ر.، 1397. ارزیابی ذخایر ماهی سفید در آب­ های ایرانی دریای خزر (1396-1394). گزارش نهایی پروژه تحقیقاتی. موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، پژوهشکده اکولوژی دریای خزر. سال 28، شماره 4، صفحات 79 تا 89.
  10. سالنامه آماری سازمان شیلات ایران. 1397. گزارش آماری سال‌های 1397 تا 1368. سازمان شیلات ایران، تهران.
  11. شاهی ­فر،ر.،1373. پلاک­ گذاری ماهی سفید در دریای خزر. سازمان تحقیقات و آموزش کشور. مرکز تحقیقات شیلات گیلان. 50 صفحه.
  12. شاهی­ فر، ر.، 1398. شبیه ­سازی آینده ذخایر ماهی سفید با توجه به ­میزان صید (مجاز و غیرمجاز) و میزان رهاسازی بچه ­ماهی، با استفاده از مدل سازی آنالیز کاهش ذخایر در سواحل جنوبی دریای خزر(DB-SRA) . رساله دکتری. دانشگاه گنبدکاووس.
  13. عباسی، ک.، 1395. بررسی وضعیت زیستی بچه‌ ماهیان سفید Rutilus frisii kutum رهاسازی شده در رودخانه سفید رود. موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی کشور. گزارش نهایی پروژه. 160 صفحه.
  14. عبدالملکی، ش.؛ هاشمی، آ. و نهرور، ر.، 1386. وضعیت صید و ساختار جمعیت ماهی سفید در سواحل ایرانی دریای خزر. مجله علوم و فنون دریایی. دوره 6، شماره 34، صفحات 51 تا 62.
  15. عبدالملکی، ش. و غنی ­نژاد، د.، 1386. ارزیابی ذخایر ماهی سفید در سواحل ایرانی دریای خزر در سال بهره ­برداری 1383-1382. مجله علمی شیلات ایران. سال 16، شماره 1، صفحات 103 تا 114.
  16. غنی ­نژاد، د. و عبدالملکی، ش.، 1388. بهره ­برداری پایدار از ماهیان استخوانی در سواحل ایرانی دریای خزر، ضرورت­ ها و نیازها. مجله علمی شیلات ایران. سال 18، شماره 2، صفحات 105 تا 118.
  17. غنی­ نژاد، د.، 1384. ارزیابی ذخایر ماهیان استخوانی دریای خزر درسال 1384-1383. مرکز تحقیقات ماهیان استخوانی دریای خزر. بندرانزلی، گیلان، ایران. 104 صفحه.
  18. واردی، س.ا. و فضلی، ح.، 1384. بررسی کیفی برخی از رودخانه‌ های استان مازندران در طی دوره رهاسازی بچه ماهی سفید. مجله علمی شیلات ایران. سال 14، شماره 3، صفحات 167 تا 182.
  19. Christensen, J., 2016. Illegal, unreported and unregulated fishing in historical perspective. In: Schwerdtner Máñez, K. and Poulsen, B., (eds). Perspectives on oceans past: a handboofk of marine environmental history. Dordrecht: Springer. pp: 133-153.