بررسی و مقایسه شاخص های تنوع گونه ای پرندگان در پارک های شهری اصفهان ( مطالعه موردی: از پارک ایثارگران تا پارک ناژوان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

 فضای سبز شهری با دارا بودن منابع غذایی، آب و پناهگاه قادر به حمایت از تعداد قابل توجهی از پرندگان هستند. به همین دلیل، مطالعه و بررسی تعداد و نوع پرندگان موجود در پارک­ های شهری، می­تواند در پایش سلامت این پارک ­ها مؤثر واقع گردد. به ­منظور مطالعه تعداد و نوع پرندگان در پارک ­های حاشیه زاینده رود در بهار 1398، دو ترانسکت با طول تقریبی 4/5 کیلومتر در امتداد پارک های مورد بررسی در فصل بهار مستقر گردید. فاصله نقاط نمونه­ برداری روی هر ترانکست 50 متر، تعداد نقاط نمونه ­برداری 50 نقطه و در کل 100  ایستگاه طراحی شد. تعداد و الگوی توزیع پرندگان با استفاده از روش شمارش نقطه ­ای در طول هر ترانسکت هر 5 دقیقه یک­ بار انجام شد و همه پرندگان مشاهده شده تا فاصله 50 متری ثبت شدند. با استفاده از دوربین چشمی و همین­ طور ردیابی صدا، پرندگان موجود ثبت و شناسایی شدند. تعداد کل گونه ­های مشاهده شده ۴۱ گونه است و راسته گنجشک­ سانان  با 31 گونه بیش­ ترین فراوانی را در بین سایر راسته ­ها دارد. هر سه شاخص سیمپسون، شانون وینر و برلیون در پارک ناژوان، بیش ترین مقدار را به خود اختصاص می‌دهند. فراوانی گونه­ های درختی پارک ناژوان (756 درخت) بعد از پارک سعدی (1092درخت) در رتبه دوم قرار دارد. آب و هوای معتدل‌تر این ناحیه نسبت به داخل شهر، دوری از تنش ها و آلودگی‌های صوتی شهری و آرام بودن محیط را می‌توان دلایل وجود تنوع گونه‌ای بالا دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating and comparing the species diversity indices of birds in Isfahan Urban Parks (Case study: Isaargaran to Najwan Park)

نویسندگان [English]

  • Shahla Tashakkor
  • Atefeh Chamani
Department of Environment, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The urban green space, with its food resources, water, and shelter, can support a significant number of birds. For this reason, studying the number and species of birds in urban parks can be effective in monitoring the health of ecosystems. To study the number and species of birds in the parks of Zayandeh-Rud, two transects with an approximate length of 4.5 km along the studied parks were established in the spring 2019. The distance between the sampling points on each transect was 50 meters, the number of sampling points was 50 points and the total of 100 sampling points or stations was designed. The number and pattern of bird distribution was performed using the point counting method every 5 minutes during each study, and all observed birds were recorded up to 50 m away. Using binoculars as well as sound tracking, existing birds were recorded and identified. The total number of observed species is 41, in which Passeriformes with 31 species have the highest frequency among other orders. All three Simpson, Shannon Wiener and Brillouin indices in Najwan Park have the highest values. The numbers of tree species in Nazhvan Park (756 trees) is in the second place after Saadi Park (1092 trees). The moderate weather, the distance from urban stresses and noise pollution can be considered as the reasons for the existence of high species diversity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Park
  • Simpson
  • Shannon Wiener
  • Brillouin
  1. اجتهادی، ح.؛ سپهری، ع. و عکافی، ح.، 1387. روش ­های اندازه ­گیری تنوع ­زیستی. چاپ اول، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی. 255 صفحه.
  2. رشیدی، م.؛ چمنی، ع. و مشتاقی، م.، 1397. بررسی پیامدهای جاده­ سازی بر تنوع و فراوانی گونه‌های مختلف پرندگان (مطالعه موردی: پارک زاینده رود، اصفهان). فصلنامه محیط زیست جانوری. دوره ۱۰، شماره ۴، صفحات 179 تا 186.
  3. طبسیان، ه.؛ بهروزی ­راد، ب. و راسخ، ع.، 1391. شناسایی و مقایسه تعداد و تنوع پرندگان پارک‌های ملت و پردیس قائم در شهر مشهد در دو فصل تابستان و پاییز 1390. فصلنامه محیط زیست جانوری. دوره ۴، شماره ۴، صفحات 79 تا 90.
  4. منصوری، ج.، ۱۳۷۹. راهنمای صحرایی پرندگان ایران. نشر دل آویز.
  5. خوش ­ظاهر، ه.؛ وارسته ­مرادی، ح. و سلمان­ ماهینی، ع.، 1395. تأثیر خشکه­ دارهای سرپا و افتاده بر جامعه پرندگان در فصل غیر تولیدمثلی در پارک ملی گلستان. فصلنامه علوم محیطی. دوره 4، شماره 9، صفحات 69 تا 77.
  6. عسکری، ر.؛ بهروزی ­راد، ب.؛ خلیلی ­پور، ا. و یاحقی، ا.، 1390. بررسی تغییرات شاخص‌های تنوع زیستی پرندگان در پارک‌ها و فضاهای سبز شهر اهواز. فصلنامه محیط زیست جانوری. سال 2، شماره 2، صفحات 41 تا 56.
  7. وهاب­ زاده، ع.، 1383. (ترجمه). مبانی محیط زیست. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 344 صفحه.
  8. طبسیان, ه.، ۱۳۹۲. پارک‌های شهری و حفاظت از تنوع زیستی پرندگان نمونه موردی (بررسی تراکم و تنوع پرندگان در پارک بزرگ ملت در شهر مشهد)،دومین همایش ملی حفاظت و برنامه ­ریزی محیط زیست، همدان، شرکت هم اندیشان محیط زیست فردا.
  9. فاریابی، ن.؛ مصداقی، م. و باقری، ر.، 1390. مقایسه تنوع و غنای گونه‌ای در سه سطح بهره ­برداری مراتع پارک ملی خبر و مناطق هم ­جوار. مرتع. دوره 5، شماره 2، صفحات 171 تا 180.
  10. ناصحی، س.؛ شادکام، س. و امیری، م.، 1395. ارزیابی توان اکولوژیکی توسعه فضای سبز با هدف توزیع بهینه پارک‌های شهری شهر تهران. فصلنامه جغرافیا و برنامه ­ریزی شهری. دوره 8، شماره 29، صفحات 153 تا 167.
  11. یوسفی، ح. و محمدی، ع.، 1396. نقد اکولوژیکی و زیبا شناختی پارک‌ها. فصلنامه انسان و محیط زیست. شماره 43.
  12. علی­ نیاآهندانی، ا.؛ اسدی­ سامانی، م.؛ افخمی ­اردکانی، م. و بیرانوند، م.، ۱۳۸۹. بررسی تنوع زیستی استان اصفهان،همایش ملی تنوع زیستی و تأثیر آن بر کشاورزی و محیط زیست، ارومیه، بانک ژن گیاهی ملی ایران
  13. تشکر، ش.؛ همامی، م.؛ ریاضی، ب. و جعفری، ر.، 1392. تأثیر پارامترهای فضای سبز بر غنای گونه‌ای پرندگان در پارک‌های شهری شهر اصفهان. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست. دوره 15، شماره 1، صفحات 137 تا 151.
  14. R.; Bateman, H.L.; Franklin, J. and Allen, A., 2018. Waterbird community composition, abundance, and diversity along an urban gradient. Landscape and Urban Planning. Vol. 170, pp: 103-111.
  15. Chen, X.; Wang, W.; Liang, H.; Liu, X. and Da, L., 2014. Dynamics of ruderal species diversity under the rapid urbanization over the past half century in Harbin. Northeast China Urban ecosystems. Vol. 17, pp: 455-472.
  16. Dale, S., 2018. Urban bird community composition influenced by size of urban green spaces, presence of native forest and urbanization. Urban ecosystems. Vol. 21, pp: 1-14.
  17. Díaz, L., 2006. Influences of forest type and forest structure on bird communities in oak and pine woodlands in Spain. Forest Ecology and Management. Vol. 223, pp: 54-65.
  18. Estevo, C.A.; Nagy-Reis, M.B. and Silva, W.R., 2017. Urban parks can maintain minimal resilience for Neotropical bird communities. Urban Forestry & Urban Greening. Vol. 27, pp: 84-89.
  19. Magurran, A., 2004. Measuring biological diversity. Blackwell Publishing Malden, MA
  20. Polak, M.; Wiącek, J.; Kucharczyk, M. and Orzechowski, R., 2013. The effect of road traffic on a breeding community of woodland birds European. journal of forest research. Vol. 132, pp: 931-941.
  21. Rashidi, M.; Chamani, A. and Moshtaghi, M., 2019. The Influence of Transport Infrastructure Development on Bird Diversity and Abundance. Ekologia. Vol. 38, pp: 178.
  22. Sollmann, R.; Gardner, B.; Williams, K.A.; Gilbert, A.T. and Veit, R.R., 2016. A hierarchical distance sampling model to estimate abundance and covariate associations of species and communities. Methods in Ecology and Evolution. Vol. 7, pp: 529-537.
  23. Wiącek, J.; Polak, M.; Kucharczyk, M. and Bohatkiewicz, J., 2015. The influence of road traffic on birds during autumn period: implications for planning and management of road network. Landscape and Urban Planning. Vol. 134, pp: 76-82.