بررسی تراکم و شناسایی جوامع بی مهرگان کفزی دریاچه سد کمال صالح اراک

نوع مقاله : محیط زیست جانوری

نویسندگان

1 گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان

2 گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

جوامع بزرگ بی‌مهرگان کفزی در رسوبات کف بستر اکوسیستم‌های آبی ساکن هستند و می‌توانند به ­عنوان شاخص برای ارزیابی کیفیت محیط‌های آبی استفاده شوند. به ­منظور ارزیابی جوامع کفزی دریاچه سد کمال صالح استان مرکزی، نمونه‌برداری به ­صورت فصلی در 5 ایستگاه انجام گردید. نمونه‌برداری با استفاده از دستگاه نمونه‌بردار رسوب با ابعاد 20×20 سانتی‌متر انجام شد. درجه حرارت آب سطح دریاچه کمینه 7/6 و بیشینه 21/2  درجه سانتی­ گراد به­ ترتیب در فصل زمستان و تابستان و غلظت اکسیژن محلول درآب­ های سطحی دریاچه طی دوره بررسی با میانگین 1/5±8/07 میلی‌گرم در لیتر در محدوده کمینه 6/44 میلی‌گرم بر لیتر و بیشینه 10/12میلی‌گرم در لیتر به ­ترتیب در فصول تابستان و زمستان در نوسان بود. بیشینه عمق آب در فصل زمستان برابر 18/2 و کمینه آن در پاییز برابر 14 متر و میانگین آن برابر 16/8 متر اندازه­ گیری شد. در این مطالعه جنس‌هایی از خانواده‌های Naididae، Chironomidae، Viviparidae، Valvatidae، Coenagrionidae و Lymnaeidae مشاهده شد. جنس غالب در تمام فصول نمونه‌برداری و در تمامی ایستگاه‌ها توبیفیکس گزارش شد. بیشینه تراکم کفزی مشاهده شده 18/39±115/64 (تعداد در متر مربع) و کمینه آن 13/63±34/22 به ­ترتیب در بهار و پاییز گزارش شد. مقدار شاخص تنوع در دریاچه سد کمال صالح در محدوده حداکثر 0/88 و حداقل 0/29 متغیر بود. بررسی شاخص تنوع شانون نشان داد که بیش ­ترین و کم ­ترین مقدار این شاخص به ­ترتیب در بهار و  زمستان بوده است. هم­ چنین بیش ­ترین و کم ­ترین میزان شاخص غالبیت سیمپسون به ­ترتیب در پائیز و زمستان و میزان شاخص غنای مارگالف به ­ترتیب در تابستان و زمستان بود. تنوع کم جانوران کفزی دریاچه را می‌توان به عدم بستر مناسب برای استقرار و کمبود مواد مغذی به ­دلیل جوان بودن دریاچه نسبت داد. به ­نظر می‌رسد ساختار بستر، میزان مواد مغذی و فشار چرا از عوامل مؤثر بر سکنی گزینی کفزیان در دریاچه سد کمال صالح اراک می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of abundance and identification of benthic invertebrate in the Kamal Saleh Dam Lake, Arak

نویسندگان [English]

  • Ali Lotfi 1
  • Mojgan Zare Shahrahi 2
1 Department of Environment, Faculty of Natural Resources, Isfahan University of Technology
2 Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, Isfahan University of Technology
چکیده [English]

Benthic macroinvertebrate communities are inhabited in the lentic sediment; they can used as an indicator for evaluation the quality of aquatic environment. In order to assess the benthic communities of Kamal Saleh Dam Lake, seasonal sampling at 5 stations was performed. The sampling was carried out by the sediment sampler with the dimensions of 20cm×20cm. The lake showed minimum 7.6 and maximum 21.2 water temperature in winter and summer, respectively. The concentration of dissolved oxygen in the surface water was fluctuated with an average of 8.07 ± 1.5 (mg/l) within the range of at least 6.44 (mg/l) and up to 10.12 (mg/l) respectively in summer and winter, respectively. The maximum, minimum and average depth of the water was 18.2, 14 and 16.8 meters in winter and fall, respectively. In this study the genus of families Naididae ،Chironomidae، Viviparidae، Valvatidae، Coenagrionidae and Lymnaeidae was observed. Tubifex was the dominant genus in all stages. The maximum and minimum density of benthic was reported 115.64±18.39 (N/ M2) of 34.22 ± 13.63 in spring and autumn, respectively. The values of diversity index were between 0.29 and 0.88. The highest and lowest values of Shannon diversity species index were in spring and winter respectively. Simpson's dominance index and Margalef's richness index also measured in autumn and winter for Simpson index and in summer and winter for Margalef index respectively. The low abundance of the benthic fauna of lake can be related to not suitable bed for establishment and deficiency of nutrients in this young lake. It seems that the structure of substrate, the amount of nutrients and grazing pressure are the most important environmental factors that affect benthic community in the Kamal Saleh Dam Lake, Arak.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kamal Saleh Dam
  • benthic macroinvertebrate
  • Water Quality
  • evaluation

مراجع

  1. احمدی،م.ر.؛ کرمی،م.وکاظمی، ر.،1379 . تعیین زی­توده و برآورد تولید در رودخانه‌های آغشت و کردان. مجله منابع طبیعی ایران. سال 53، شماره 1، صفحات 3  تا 20.
  2. باقری، س.ع،ش.، 1381. بررسی پراکنش وتعیین توده زنده بی‌مهرگان کفزی دریاچه ارس. مجله علمی شیلات ایران. سال 11، شماره 4، صفحات 1 تا 10.
  3. پروندی، ش.؛ عبدلی، ا. و هاشمی، س.ح.، 1395. ارزیابی زیستی رودخانه جاجرود با استفاده از ساختار جمعیت ماکروبنتوزها. نشریه علمی بوم شناسی آبزیان. سال 6، شماره 1، صفحات 20 تا 32.‎
  4. جلیلی، م.؛ نگارستان، ح. و صفاییان، ش.، 1388. بررسی فون ماکروبنتیک بخش جنوب ­غربی تالاب انزلی و ارتباط آن‌ها با مواد آلی بستر، مجله اقیانوس شناسی. سال 1، شماره 4، صفحات 11 تا 19.
  5. رهبری، ک.، 1384. مطالعه تأثیر برخی از پارامترهای زیست محیطی بر روی اجتماعات ماکروبنتیک در رودخانـه کارون از بازه ملاثانی تا داروخوین، پایان ­نامه کارشناسی ­ارشد محیط زیست، واحد علوم وتحقیقات اهواز. صفحات 47 تا 52.
  6. زارع، م.، 1393. ارزیابی کیفیت آب دریاچه سد زاینده‌رود براساس شاخص‌های زیستی. پایان­ نامه کارشناسی­ ارشد. دانشگاه صنعتی اصفهان. 93 صفحه.
  7. صلواتیان، م.؛ عبدالله ­پوربی­ریا، ح.؛ نطامی ­بلوچی، ش.؛ مکارمی، م. و پورغلامی ­مقدم، م.، 1389. ترکیب گونه‌ای و تعیین تراکم فیتوپلانکتونی در دریاچه پشت سد لار. مجله علمی تخصصی تالاب دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. سال 2، شماره 3، صفحات 26 تا 38.
  8. محبوبی ­صوفیانی، ن. و نادری، غ.ر.، 1379. کلید شناسایی بی ­مهرگان نهرها و رودخانه‌ها. جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان. 131صفحه.
  9. میرزاجانی، ع.ر.؛ عباسی، ک.؛ سبک­آرا، ج.؛ مکارمی، م.؛ عابدینی، ع. و صیادبورانی،م.، 1389. لیمنولوژی دریاچه الیگومزوتروف تهم در استان زنجان. مجله زیست شناسی ایران. جلد 25، شماره 1، صفحات 74 تا 89.
  10. یوسف ­زاد، ا.؛ نظامی ­بلوچی، ش.؛ خارا، ح. و میرزاجانی،ع.ر.، 1393. بررسی توان تولید موجودات کفزی جهت آبزی پروری در دریاچه گلابر زنجان. نشریه توسعه آبزی­ پروری. سال 8، شماره 1، صفحات 83 تا 93.
  11. Alves, R.G. and Lucca, J.V., 2000. Oligochaeta (Annelida: Clitellata) como indicador de poluição orgânica em dois córregos pertencentes à Bacia do Ribeirão do Ouro Araraquara (São Paulo, Brasil). Brazilian. Journal of Ecology. Vol. 4, No. 1-2, pp: 112-117.
  12. Dillon, J.R., 2000. The ecology of freshwater mollusks. Cambridge University Press, Cambridge, UnitedKingdom. 532 p.
  13. Gardner, T.J., 1993. Grazing and the distribution of sediment particle sizes in artificial stream systems. USA. Hydrobiologia. Vol. 252, No. 2, pp: 127-132.
  14. Geoffrey, R.S.; Vaala, D.A. and Haley, A.D., 2001. Distribution and abundance ­of macroinvertebrates within two temporary ponds. Hydrobiologia. Vol. 497, pp:161-167.
  15. Heino, J., 2000. Lentic macroinvertebrate assemblage structure along gradients in spatial heterogeneity, habitat size and water chemistry. Hydrobiologia. Vol. 418, No. 1,pp: 229-242.
  16. Hilsenhoff, W.L., 1988. Rapid field assessment of organic pollution with a family-level biotic index. Journal of the North American Benthological Society. Vol. 7, No. 1,pp: 65-68.
  17. Lonkar, S.S. and Kedar, G.T., 2014. Macrozoobenthic diversity of three urban lakes of Nagpur, Central India. International Journal of Advanced Research. Vol, 2. No, 4. pp: 1082-1090.
  18. James, H.J. and Thorpalan, A.P., 1991. Ecology and classification of North American Freshwater invertebrates. Academic Press. San Diego. USA. 1703 p.
  19. Kaster, J.L.; Klump, J.V.; Meyer, J.; Krezoski, J. and Smith, M.E., 1984. Comparison of defecation rates of Limnodrilus hoffmeisteri Claparede (Tubificidae) using two different methods. Hydrobiologia. Vol. 111, No. 3,pp: 181-184.
  20. Lasinio, G.J.; Pollice, A.; Marcon, É. and Fano,E.A., 2017. Assessing the role of the spatial scale in the analysis of lagoon biodiversity. A case-study on the macrobenthic fauna of the Po River Delta. Ecological Indicators. Vol. 80, pp: 303-315.
  21. Li, B.; Li, X.; Bouma, T.J.; Soissons, L.M.; Cozzoli, F.; Wang, Q.; Zhou, Z. and Chen, L., 2017. Analysis of macrobenthic assemblages and ecological health of Yellow River Delta, China, using AMBI & M-AMBI assessment method. Marine Pollution Bulletin.
  22. Margalef, R., 1983. Limnologia. Barcelona: Ediciones Omega. 1009 p.
  23. Mandawille, S.M., 2002. Benthic macroinvertebrates in freshwaters taxa tolerance values, metrics and protocols. Chapter Ш. Project H-1. (Nova Scotia Soil & Water conservation Society of Metro Halifax).120 p.
  24. Pinder, L.C.V., 1977. The Chironomidae and their ecology in chalk stream. Annual Report, Freshwater Biological Association. Vol. 4, pp:  62-69.
  25. Rosenberg, D.M. and Resh, V.H., 1994. Fresh water biomonitoring and benthic macroinvertebrates. Wiley. New York. 1993 p.
  26. Salmaso, N.; Morabito, G.; Mosello, R.; Garibaldi, L.; Simona, M.; Buzzi, F. and Ruggiu, D., 2003. A synoptic study of phytoplankton in the deep lakes south of the Alps (lakes Garda, Iseo, Como, Lugano and Maggiore. Journal of Limnology. Vol, 62. No, 2. pp: 207- 227.
  27. Sarang, N. and Sharma, L.L., 2009. Macrobenthic fauna as bioindicator of water quality in Kishore Sagar Lake, Kota (Rajasthan) India 13th Conference Wuhan 2009 Conference Papers.
  28. Shannon, C.E. and Weaver, W., 1963. The Mathematical theory of communications. University of Illinois Press. Urbana, USA. 667 P.
  29. Storey, A.W., 1986. Population dynamics, production and ecology of three species of epiphytic Chironomid. Ph. D thesis. University of Reading. UK.
  30. Tall, L.; Méthot; G. Armellin, A. and Pinel-Alloul,B., 2008. Bioassessment of Benthic Macroinvertebrates in Wetland Habitats of Lake Saint-Pierre (St. Lawrence River). Journal of Great Lakes Research. Vol. 34. pp: 599-614.
  31. Thorp, J.H. and Covich, A.P., 2010. Ecology and Classification of North American Freshwater Invertebrates. Elsevier Inc. Boston. pp: 587-657.
  32. Williams, K.A., 1981. Population dynamics of epiphytic Chironomid larvae in a chalk stream. Ph. D thesis. University of Reading. UK.

 

فصلنامه محیط زیست جانوری
دوره 10، شماره 1
فروردین 1397
صفحه 329-336

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار