ارزیابی کیفیت آب رودخانه دهبار با استفاده از شاخص‌های زیستی

نوع مقاله : تنوع زیستی

نویسندگان

1 گروه محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

2 گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیتم ها، پژوشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

 شاخص ­های زیستی می­توانند به­ عنوان یکی از روش ­های مفید و کارآمد برای ارزیابی کیفیت آب به ­کار گرفته شوند. در بی ش­تر مطالعات پایش زیستی، بزرگ  بی­مهرگان کفزی به ­دلیل تغییر در تراکم و تنوع خود در اثر فشارهای زیست ­محیطی و انسانی مورد توجه قرار گرفته­ اند. در این راستا، هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین درجه آلودگی رودخانه دهبار (خراسان رضوی) با استفاده از شاخص ­های HFBI، BMWP، ASPT، EPT/CHIR بود.نمونه ­برداری طی یک فصل از مهرماه تا اواخر آذر 1395 در شش ایستگاه انجام شد. در مجموع 736 عدد ماکروبنتوز متعلق به 7 راسته و 16 خانواده شناسایی شدند که بیش ­ترین فراوانی مربوط به خانواده Baetidae با 35 درصد بود. نتایج حاصل از شاخص ­های زیستی نشان داد که ایستگاه ­های شماره 1، 2 و 3 را در طبقه متوسط تا بد و ایستگاه ­های 4، 5 و 6 در طبقه متوسط تا خوب طبقه ­بندی قرار می­ گیرند. هم ­چنین نتایج نشان داد که ایستگاه ­های پایین ­دست تحت تاثیر فعالیت ­های انسانی بوده، درحالی ­که ایستگاه­ های با کیفیت در بالادست رودخانه قرار داشته و تحت اختلالات کم ­تر انسانی بودند. به ­طورکلی تحقیق نشان داد که شاخص ­های زیستی می­ تواند ابزار مناسبی برای بررسی و پایش وضعیت کیفیت آب رودخانه دهبار باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessment of water quality in the Dehbar River using biological indicators

نویسندگان [English]

  • Hassan Malvandi 1
  • Reyhane Moghanizade 1
  • Asghar Abdoli 2
1 Department of Environmental Sciences, Hakim Sabzevari University
2 Department of Biodiversity and Ecosystem Management, Environmental Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Biological indicators can be used as a useful and efficient method for assessing the quality of water. In most biomonitoring studies, benthic macroinvertebrates are considered due to extremely sensitive to environmental or anthropogenic pressures by changing in density and diversity. In this context, the aim of the present study was to determine the degree of contamination of the Dehbar River, (Khorasan Razavi) using the indices of HFBI, BMWP, ASPT, EPT / CHIR. Sampling was conducted from October and December 2016 at six sampling stations. A total of 736 macroinvertebrates belonging to 7 orders and 16 families were identified and the Baetidae family with 35 percent was the most frequent. The results of biological indicators indicated that the stations of 1, 2 and 3 were rated as moderate to bad, the stations of 4, 5 and 6 were rated as good to excellent. And also, the results showed that the downstream stations were influenced by human activities, while the more quality stations were located in upstream and they were influenced under less human disturbances. Overall, the study found that biological indicators can be a useful tool to monitor and assess the status of water quality of the Dehbar River. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dehbar River
  • Biological Indicators
  • Water Quality
  • HFBI
  • BMWP
  • ASPT

مراجع

  1. احمدی، م. و نفیسی، م.، 1380. شناسایی موجودات شاخص بی ­مهره آب­ های جاری. انتشارات خبیر. 234 صفحه.   
  2. اعظمی، ج.، 1394. امکان استفاده از ماهی­ ها و بزرگ بی‌مهرگان در ارزیابی صحیح رودخانه تجن و رابطه آن‌ها با پارامترهای زیستگاه. رساله دکتری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس.80 صفحه.
  3. پیرعلی ­زفره ­ئی، ا. و ابراهیمی ­درچه، ع.، 1392. ارزیابی کیفی آب رودخانه زاینده ­رود متاثر از دوره خشک سالی با استفاده از شاخص‌های زیستی BMWP، ASPT و هلسینهوف. بهره­ برداری و پرورش آبزیان. دوره 4، شماره 4، صفحات 71 تا 85.
  4. جعفری، ع.؛ کرمی، م.؛ عبدلی، ا.؛ اسماعیلی­ ساری، ع. و مرتضایی­ فریزهندی، ق.، 1389. ساختار جمعیتی کفزیان رودخانه کسیلان- مازندران. مجله شیلات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نوشهر. سال 5، شماره 2، صفحات 101 تا 112.
  5. حسینی، ع.؛ استوان، ه. و حسینی، ا.، 1391. برآورد شاخص زیستی کیفیت آب رودخانه خنگ شهرستان سپیدان (استان فارس) با استفاده از فون حشرات آبزی. فصل نامه گیاه ­پزشکی. دوره 4، صفحات 29 تا 36.
  6. حیدری، ن.؛ یزدیان، ح.؛ زهرایی، ب. و جعفرزاده­ حقیقی ­فرد، ن.، 1391. ارزیابی زیستی رودخانه کشکان ­رود براساس تنوع و ساختار جمعیتی ماکروبنتوزها. اولین همایش ملی حفاظت و برنامه ­ریزی محیط ­زیست. صفحات 1 تا 11.
  7. دادگر، ش.؛ چهرزاد، ف. و رزمی، ک.، 1393. بررسی اثرات کیفی استخرهای پرورش قزل­ آلای رنگین­ کمان بر رودخانه شاهرود با استفاده از شاخص ارزیابی سریع زیستی کفزیان Hilsenhoff. محیط زیست جانوری. سال 6، شماره 3، صفحات 143 تا 153.
  8. شکری، م.؛ رحمانی، ح. و احمدی، ا.، 1391. ارزیابی گروه­ های تغذیه­ ای بزرگ بی‌مهرگان کفزی به­ عنوان شاخص کیفی آب رودخانه تجن. مجله پژوهش ­های جانوری ( مجله زیست شناسی ایران). دوره 28، شماره 1، صفحات 52 تا 61.
  9. شکری، م.؛ احمدی، م.؛ رحمانی، ح. و کامرانی، ا.، 1391. بررسی کیفیت رودخانه تجن ساری با استفاده از ترکیب جمعیت بی‌مهرگان کفزی و شاخص BMWP . محیط‌زیست جانوری. سال 6، شماره 4، صفحات 221 تا 230.
  10. صمدی، م.ط.؛ ساقی، م.ح.؛ رحمانی، ع.ر. و تراب­ زاده، ح.، 1388. طبقه‌بندی کیفی آب رودخانه مرادبیگ روستا همدان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). ژورنال علمی همدان دانشگاه علوم طبی. سال 6، شماره 3، صفحات 38 تا 43.
  11. طباطبایی،ط.؛ امیری، ف. و پذیرا، ع.، 1388. پایش ساختار و تنوع اجتماعات ماکروبنتیک به­ عنوان شاخص‌های آلایندگی در خورهای موسی و غنام. مجله شیلات. شماره 4، صفحات 39 تا 41.
  12. فتحی، پ.؛ ابراهیمی، ع.؛ میرغفاری، ن. و اسماعیلی، ع.، 1392. ارزیابی کیفی آب تالاب چغاخور با استفاده از شاخص ­های BMWP و  ASPT. نشریه شیلات، مجله منابع طبیعی ایران. دوره 66، شماره 1، صفحات 81 تا 93.
  13. مسگران­ کریمی، ج.؛ آذری ­تاکامی، ق.؛ خارا، ح. و عباسپور، ر.، 1391. تعیین تنوع و فراوانی بزرگ بی‌مهرگان کفزی رودخانه دوهزار تنکابن با استفاده از شاخص‌های زیستی. مجله آبزیان و شیلات. سال 3، شماره 11، صفحات 27 تا 39.
  14. محمودی ­فرد، ع.؛ ایمانپورنمین، ج.؛ علاف­ نویریان، ح. و غلامی دشتکی، ک.، 1393. کاربرد شاخص­ های زیستی- جمعیتی در ارزیابی اکولوژیکی رودخانه شاهرود با استفاده از جمعیت بزرگ بی ­مهرگان کفزی. محیط­زیست جانوری. سال 8، شماره 3، صفحات 1 تا 14.
  15. مفتاح ­هلقی، م.، 1390. پهنه ­بندی کیفی آب با استفاده از شاخص‌های متفاوت کیفی( مطالعه موردی: رودخانه اترک). مجله پژوهش ­های حفاظت آب و خاک. دوره 18، شماره2، صفحات 211 تا 220.
  16. مفتاح ­هلقی، م. و گلعلی­ پور، ا.، 1386. طبقه‌بندی کیفی آب رودخانه اترک. گزارش فنی از اداره محیط‌ زیست استان گلستان. 177 صفحه.
  17. Bhadrecha, M.H.; Khatri, N. and Tyagi, S., 2016. Rapid integrated water quality evaluation of Mahisagar River using benthic macroinvertebrates. Journal of Environmental monitoring and ssessment. Vol. 188, pp: 1-8.
  18. Esmaeil sari, A.,2002. Pollutant, Hygiene and standard in Environmental. Naghshe Mehr Publisher. 674 p.
  19. Feio, M.J.; Ferreira, W.R.; Macedo, D.R.; Eller, A.P.; Alves, C.B.M.; Franca, J.S. and Callisto, M., 2015. Defining and testing targets for the recovery of tropical streams based on macroinvertebrate communities and abiotic conditions. River research and applications. Vol. 31, pp: 70-84.
  20. Fries, L.T. and Bowles, D.E., 2002. Water quality and macro invertebrate community structure associated with a sportfish hatchery. Journal of North American journal of aquaculture. Vol. 64, No. 4, pp: 257-266.
  21. Fore, L.S.; Karr, J.R. and Wisseman, R.W., 1996. Assessing invertebrate responses to human activity: Evaluating alternative approaches. Vol. 15, No. 2, pp: 212-231.
  22. Forio, M.A.E.; lock, K.; Radam, E.D.; Bande, M.; Asio, V. and Goethals, P.L.M., 2017.  Assessment and analysis of ecological quality, macroinvertebrate communities and diversity in rivers of a multifunctional tropical island. Ecological indicators. Vol. 77, pp: 228-238.
  23. Hawkes, H.A., 1998. Origin and development of the biological monitoring working party score system. Water Research. Vol. 32, pp: 964-968.
  24. Tachet, H.; Richoux, P.; Bournaud, M. and Usseglio polatera, P., 2010. invertébrés d'eau douce systématique biologie écologie. 588 p.
  25. Hilsenhoff, W.L., 1988. Rapid field assessment of organic pollution with a family level biotic index. Journal of the north american benthological society. Vol. 7, pp: 65-68.
  26. Hilsenhoff, W.L., 1977. Use of arthropods to evaluate water quality of streams. Journal of Technical Bulletin Wisconsin Dept. Vol. 100, pp: 1-15.
  27. Lental, D., 1993. A biotic index for southeastern united Sataes: derivation and list of tolerance values, with criteria for assessing water quality ratings. Journal of the north american benthological society. Vol. 12, pp: 279-290.
  28. Lenat, D., 1998. Water quality assessment of streams using qualitative collection method for benthic macroinvertebrates. Journal of the north american benthological society. Vol. 7, pp: 222-223.
  29. Mandaville, S.M., 2002. Benthic macroinvertebrates in freshwater: taxa tolerance values, metrics, and protocols. Division of water New York state. Department of environmental conservation. 128 p.
  30. Mccafferty, P. and Provonsha, A., 1983. Aquatic entomology: the fishermen's and ecologist's illustrated guide to insects and their relatives. Jones & bartlett publishers. 450 p.
  31. Nemati, M.; Ebrahimi, E.; Mirghaffary, N. and Safyanian, A., 2010. Biological assessment of the Zayandeh Rud River, Iran, using benthic macro invertebrates. Journal of limnologica-ecology and management of inland waters. Vol. 40, pp: 226-232.
  32. Overton, J., 2001. Standard Procedures for benthic macroinvertebrates biological assessment. North carolina department of environment and natural resources. 50 p.
  33. Pescador, M.L.; Rasmussen, A.K. and Harris, S.C., 1995. Identification manual for the caddisfly (Trichoptera) larvae of Florida. Department of environmental protection, Tallahassee. Florida. 187 p.
  34. Perkin, J.L., 1983. Bioassay evaluation of diversity and community comparison indexes. Journal of the water pollution control federation. Vol. 55, pp: 522-530.
  35. Rezende, R.S.; Santos, A.M.; Henke Oliveira, C. and Goncalves, J.F., 2014. Effects of spatial and environmental factors on benthic a macroinvertebrate community. Zoologia. Vol. 31, pp: 426-434.
  36. Rosenberg, D.M. and Resh, V.H., 1993. Freshwater biomonitoring and benthic macroinvertebrates Dordrecht: Kluwer academic publishers. 46 p.
  37. Rosenberg, D.M. and Roch, V.H., 1993. Introduction to Freshwater biomonitoring and benthic macroinvertebrates chapman and hall, New York. pp: 1-9.
  38. Sandin, L., 2003. Benthic macroinvertebrates in Swedish stream: community structure, taxon richness, and environmental relations. Journal of ecography. Vol. 26, pp: 269-282.
  39. Semenchenko, V.P. and Moroz, M.D., 2005. Comparativeanalysis of biotic indices in the monitoring system of running water in a biospheric reserve. Journal of water resources. Vol. 32, pp: 200-203.
  40. Selvanayagam, M. and Abril, R., 2015. Water quality assessment of Pistua River using macroinvertebrates in puyo, pastaza, Ecuador. American journal of life sciernces. Vol. 3, pp: 167-184.
  41. Shimba, M.J. and Jonah, F.E., 2016. Macroinvertebrates as bioindicators of water quality in the mkondoa river, Tanzania, in an agricultural area. African journal of aquatic science. Vol. 4, pp: 453-461.
  42. Wally, W.J. and Hawkes, H.A., 1996. A computer- based reappraisal of the biological monitoring working party scores using data from the 1990 river quality survey of England and wales. Journal of water research. Vol. 30, pp: 2086-2094.
  43. Wlosarska, M. and Weslawski, J.M., 2001. Impact of climate warming on arctic benthic biodiversity: a case study of two artic glacial bays. Journal of climate research. Vol. 18, pp: 127-132.
فصلنامه محیط زیست جانوری
دوره 10، شماره 1
فروردین 1397
صفحه 381-390

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار