شناسایی زیستگاه‌های کلیدی برای حفاظت از خرس قهوه‌ای (Ursus Arctos) در دامنه شمالی البرز

نوع مقاله : محیط زیست جانوری

نویسندگان

گروه طبیعی و تنوع زیستی، دانشکده محیط زیست، سازمان حفاظت محیط زیست، کرج، صندوق پستی: 118-31746

چکیده

خرس قهوه‌ای (Ursus Arctos) در بین همه گونه‌های خرس در دنیا بیش ­ترین پراکندگی را داشته و در اروپا، آسیا و آمریکای شمالی دیده می‌شود. این گونه بزرگ‌جثه‌ترین گوشت­ خوار ایران است که پراکنش وسیعی به‌ویژه در مناطق کوهستانی دارد. بزرگ­ ترین جمعیت و بیش ­ترین فراوانی آن در ایران در امتداد رشته کوه البرز به ­ویژه در مناطق جنگل‎های مرتفع در استان‌های مازندران و گلستان به‌ویژه در منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی و پارک ملی گلستان است. از این ­رو برای افزایش دانش جهت حفاظت از جمعیت‌های باقی­مانده، به‌ویژه در مناطق حفاظت‌شده، در این بررسی به شناسایی زیستگاه‌های مطلوب گونه در محدوده جنگل‌های هیرکانی در استان‌های گلستان، گیلان و مازندران و پیش­بینی عوامل موثر در این پراکندگی پرداخته شد. بررسی مطلوبیت زیستگاه گونه با روش حداکثر بی‌نظمی، مساحتی معادل 59%  از محدوده مورد مطالعه برای زیست گونه را مطلوب تشخیص داده است. تجزیه و تحلیل‌ها نشان داد که خرس قهوه‌ای زیستگاه‌های با شیب و پوشش گیاهی بالا را انتخاب می‌کند که این امر در ارتباط با دامنه‌های شمالی بیش ­تر صادق است. هرچه بر دما افزوده شود از مطلوبیت زیستگاه گونه کاسته خواهد شد. هم­ چنین در طراحی مناطق حفاظت‌شده می‌بایست فاصله از مناطق انسانی و روستاها لحاظ شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification of the key habitats for the conservation of Brown bear (Ursus arctos) in the northern slopes of Alborz

نویسندگان [English]

  • Farnoush Kouchali
  • Bagher Nezami Balouchi
  • Hamid Goshtasb
  • Behzad Raygani
Department of Natural and Biodiversity, Faculty of Environmental Science, DOE, Karaj, p.o.Box: 118-31746
چکیده [English]

Brown bear has the highest distribution within all bear species and lives in Asia, North America and Europe. It is the biggest carnivore with wide distribution and aboundance in Iran, especially in mountainous area. The largest population of the species are inhabiting along the Alborz Mountains with the highest abundance in the Central Alborz Protected Area and the Golestan National Park in Mazandaran and Golestan provinces, respectively. To increase our knowledge instead of improve the conservation level of the species remained populations in protected areas and in order to be able to predict the effective factors on habitat suitability, we had a survey on this issue in Golestan, Guilan and Mazandaran Hyrcanian forests with the Maximum Entropy (MaxEnt) software. The results show that 59% of the study area is suitable for Brown bears. Moreover, Brown bears prefer the areas with high vegetation and high slope in northern aspect. According to the results, increase of annual temperature will reduce the suitability of habitats. Also, along with determining new protected areas, it should have an appropriate distance from human settlements and villages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Brown bear
  • Carnivores
  • Habitat suitability
  • Alborz Mountain
  • Slope

مراجع

  1. اسماعیلی،ح. وکمی،ح.،1384. گزارش طرح پژوهشی بررسی وضعیت و پراکنش خرس قهوه‌ای در استان فارس. سازمان حفاظت محیط زیست، اداره کل حفاظت استان فارس.
  2. پاک­نیت، د.؛ همامی، م.؛ ملکی، س. و توحیدی، م.، 1395. تأثیر عوامل محیطی بر پراکنش زیستگاه‌های مطلوب جمعیت‌های زمستان­ گذران هوبره آسیایی در فلات مرکزی ایران. بوم­ شناسی کاربردی. دوره ۵، شماره ۱۷، صفحات ۷۷ تا ۸۹.
  3. پروژه مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی. 1396. http://chfp.ir (سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری).
  4. تک ­تهرانی، ع.، 1392. تحلیل انتخاب زیستگاه شاه روباه (Vulpes cana) در ایران، مبتنی بر روش مکسنت و گارپ. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده محیط زیست و انرژی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران. 90 صفحه.
  5. درویش ­صفت،ع.،1385. اطلس مناطق حفاظت­ شده ایران. انتشارات دانشگاه تهران.
  6. زارعی، ع.، 1391. بوم­ شناسی لانه‌های زمستان ­گذرانی خرس قهوه­ای (Ursus arctos syriacus) در منطقه کوه خم استان فارس (جنوب­غربی ایران). پایان ­نامه کارشناسی­ ارشد. دانشکده محیط زیست و انرژی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
  7. زارعی،ع.؛ عابدی، س.؛محمودی،م.وپیروی ­لطیف، ش.، 1394. ارزیابی زیستگاه زمستان­ خوابی خرس قهوه ­ای سوری (Ursus arctos syriacus) با استفاده از مدل­ سازی خطی تعمیم یافته (GLM) و رگرسیون وزنی جغرافیایی(GWR) در جنوب ایران. بوم­ شناسی کاربردی. سال 4، شماره 14، صفحات 85 تا 75.
  8. عبیداوی، ز.؛ رنگزن، ک.؛ میرزایی، ر. و کابلی‌زاده، م.، 1395. مدل­ سازی مطلوبیت زیستگاه خرس قهوه‌ای (Ursus arctos) در منطقه حفاظت شده شیمبار، استان خوزستان. بوم‌شناسی کاربردی. دوره 5، شماره 4، صفحات 71 تا 61.
  9. عطایی، ف.، 1388. مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه تاﺑﺴﺘﺎﻧﻪ ﺧﺮس ﻗﻬﻮه‌ای در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه اﻟﺒﺮز ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ روﯾﮑﺮد ﺗﺤﻠﯿﻞ آﺷﯿﺎن ﺑﻮم­شناختی (ENFA). پایان‌ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ­ارﺷﺪ.داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت تهران.
  10. عطایی،ف.؛کرمی،م. و کابلی، م.، 1391. مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه تابستانه خرس قهوه‌ای  (Ursus arctos syriacus)در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی. نشریه محیط زیست طبیعی، مجله منابع طبیعی ایران. دوره 65، شماره 2، صفحات 245 تا 235.
  11. غلامحسینی،ق.؛اسماعیلی،ح.؛آهنی،ح.؛تیموری،آ.؛ابراهیمی،م.؛کمی،ح.وظهرابی،ح.، 1389. بررسی عوامل توپوگرافیکی و اقلیمی بر پراکنش خرس قهوه ای(Ursus arctos) (Linnaeus, 1758) (Carnivora: Ursidae) در استان فارس با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی .(GIS) مجله زیست شناسی ایران. جلد23، شماره2، صفحات233 تا 215.        
  12. کرمانی، ف.؛ رایگانی، ب.؛ نظامی بلوچی، ب؛ گشتاسب، ح.؛ خسروی، ح. و حیدری، ح.، 1396. ارزیابی شاخص‌های محیط زیستی در انتخاب زیستگاه یوزپلنگ آسیایی (Acinonyx jubatus venaticus) به­ کمک داده‌های سری زمانی دورسنجی (مطالعه موردی: مجموعه حفاظتی توران). محیط زیست جانوری. سال 9، شماره 1، صفحات 1 تا 12.
  13. کمایی،م.،1392. ارزیابی اثر کاربری اراضی بر مطلوبیبت زیستگاه خرس قهوه­ ای درمنطقه حفاظت­ شده البرزمرکزی. پایان ­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
  14. کوچالی، ف.، 1394. بررسی پراکنش و عوامل تهدید خرس قهوه‌ای در ایران. پایان ­نامه کارشناسی، دانشکده محیط زیست کرج.
  15. نظامی، ب.، 1387. بوم­ شناسی خرس قهوه‌ای در محدوده امن البرز مرکزی. پایان­ نامه کارشناسی­ ارشد. دانشگاه علوم و تحقیقات تهران.
  16. نظامی،ب.،1393. بررسی عادت های غذایی فصلی خرس قهوه ای سوری (Ursusarctos)درمنطقه حفاظت­شده البرز مرکزی. تاکسونومی و بیوسیستماتیک. سال 6، شماره 19، صفحات 36 تا 27.
  17. نظامی، ب.؛ عطایی، ف.؛ یوسفی، م. و کفاش، ا.، 1395. مطالعه توزیع، اندازه جمعیت و مطلوبیت زیستگاه خرس قهوه‌ای در منطقه حفاظت ­شده البرز مرکزی. اداره کل حفاظت محیط ­زیست استان البرز.
  18. نظامی، ب.؛ عطایی، ف.؛ حیدری، ح.؛ اسحاقی، ر.؛ نعیمایی، ر. وعلیزاده، ا.، 1396. مناطق کلیدی جهت حفاظت از خرس قهوه‌ای ماده در البرز مرکزی. محیط زیست جانوری تجربی. دوره 6، شماره 3، صفحات 127 تا 141.
  19. همامی، م.؛ اسماعیلی، س. و سفیانیان، ع.، 1394. پیش‌بینی پراکنش یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی و خرس قهوه‌ای در پاسخ به متغیرهای محیطی در استان اصفهان. بوم­شناسی کاربردی. دوره 4، شماره 13، صفحات 63 تا51.
  20. یوسفی، غ.؛ خلعتبری، ل.؛ صارمی، ص.؛ مبرقع، م.؛ محمدی، م.؛ پورمحمد، ف. و یوسفی، ح.، 1395. برنامه عمل (راهبردی) برای حفاظت از خرس قهوه‌ای Ursus arctos در ایران، کانون پژوهش و حفاظت از طبیعت محیط‌ بان، سازمان حفاظت محیط زیست.
  21. Ahmadi, M. and Heydari, H.R., 2012. Identify and assessment of efficiency and priority of the Asiatic cheetah habitats conservation in Central Plateau of Iran. Conservation of Asiatic cheetah Project. Department of Environment. Tehran. Iran.
  22. Amberli, H.; Erturk, A. and Soyumert, A., 2016. Current status, distribution, and conservation of brown bear  and wild canids (gray wolf, golden jackal, and red fox; Canidae) in Turkey. Turkish Journal of Zoology. Vol. 40, pp: 944-956.
  23. Clevenger, A.P.; Purroy, F.J. and Campos, M.A., 1997. Habitat assessment of a relict Brown bear (Ursus arctos) population in northern Spain. Biological Conservation. Vol. 80, No. 1, pp: 17-22.
  24. Delibes, M., Gaona, P. and Ferreras, P., 2001. Effects of an attractive sink leading into maladaptive habitat selection. American Naturalist; Vol. 158, No. 3, pp: 277-285.
  25. DeNormandie, J. and Edwards, T.C., 2002. The Umbrella Species Concept and Regional Conservation Planning in Southern California: A Comparative Study. Conservation Biology.
  26. Elith, J.; Graham, C.H.; Anderson, R.P.; Dudik, M.; Ferrier, S.; Guisan, A.; Hijmans, R.J.; Huettmann, F.; Leathwick, J.R.; Lehmann, A.; Li, J.; Lohmann, L.G.; Loiselle, B.A.; Manion, G.; Moritz, C.; Nakamura, M.; Nakazawa, Y.; Overton, J.M.; Peterson, A.T.; Phillips, S.J.; Richardson, K.; Scachetti-Pereira, R.; Schapire, R.E.; Soberon, J.; Williams, S.; Wisz, M.S. and Zimmermann, N.E., 2006. Novel methods improve prediction of species’ distributions from occurrence data. Ecography. Vol. 29, No. 2, pp: 129-151.
  27. Ferguson, S.H. and McLoughlin, P.D., 2000. Effect of energy availability, seasonality, and geographic range on Brown bear life history. Ecography. Vol. 23, pp: 193-200.
  28. Franklin, J., 2010. Mapping Species Distributions: Spatial Inference and Prediction. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
  29. Güthlin, D.; Knauer, F.; Kneib, T.; Küchenhoff, H.; Kaczensky, P.; Rauer, G.; Jonozovic, M.; Mustoni, A. and Jerina,K.,2011. Estimating habitat suitability and potential population size for brown bears in the Eastern Alps. Biological Conservation. Vol. 144, No. 5, pp: 1733-1741.
  30. Gutleb, B. and Ziaie, H., 1999. On the distribution and status of the Brown Bear  and the Asiatic Black Bear, U. thibetanus, in Iran. Zoology in the Middle East. Vol. 18, No. 1, pp: 5-8.
  31. Hepcan,S.,2000. A methodological approach for designating management zones in spil mountain National Park, Turkey. Environmental Management. Vol. 26, No. 3, pp: 329-338.
  32. Hilderbrand, G.V.; Jacoby, M.E.; Schwartz, C.C.; Arthur, S.M.; Robbins, C.T.; Hanley, T.A. and Servheen, C., 1999. The importance of meat, particularly salmon, to body size, population productivity, and conservation of North American Brown bears. Canadian Journal of Zoology. Vol. 77, No. 1,  pp: 132-138.
  33. IUCN. The World Conservation Union. 1992. Annual report. 35 p.  
  34. Katajisto, J., 2006. Habitat use and population dynamics of brown bears (Ursus arctos) in Scandinavia PhD dissertation. University of Helsinki, Helsinki.
  35. Mandle, L.; Warren, DL.; Hoffmann, MH.; Peterson, AT.; Schmitt, J. and von Wettberg, EJ., 2010. Conclusions about Niche Expansion in Introduced Impatiens walleriana Populations Depend on Method of Analysis. PLoS ONE. Vol. 5, No. 12, pp: 1-9.
  36. Martin, J.; Revilla, E.; Quenette, P.Y.; Naves, J.; Allainé, D. and Swenson, J.E., 2012. Brown bear habitat suitability in the Pyrenees: transferrability across sites and linking scales to make the most of scarce data. Journal of Applied Ecology. Vol. 49, No. 3, pp: 621-631.
  37. Mattson, D.J. and Merrill, T., 2002. Extirpations of grizzly bears in the contiguous United States, 1850-2000. Conservation Biology. Vol. 16, No. 4, pp: 1123-1136.
  38. McLoughlin, P.D. and Ferguson, S.H., 2000. A hierarchical sequence of limiting factors may help explain variation in home range size. Ecoscience. Vol. 7, No. 2,  pp: 123-130.
  39. McLoughlin,P.D.;Ferguson,S.H. and Messier, F.O., 2000. Intraspecific variation in home range overlap with habitat quality: a comparison among brown bear populations. Evolutionary Ecology. Vol. 14, No. 1,  pp: 39-60. 
  40. Nawaz, M.A., 2008. Ecology, Genetics and Conservation of Himalayan Brown Bears. Department of Ecology and Natural Resource Management, Norwegian University of Life Sciences. Norway. (PhD Thesis).
  41. Nawaz, M.A.; Martin, J. and Swenson, J.E., 2014. Identifying key habitats to conserve the threatened brown bear in the Himalaya. Biological Conservation. Vol. 170, pp: 198-206.
  42. Nezami, B. and Farhadinia, M.S., 2011. Litter Size of Syrian Brown Bear (Ursus arctos syriacus) in Central Alborz Protected Area, Iran. Ursus. Vol. 28, No. 2, pp: 167-171.
  43. Nielsen, S.E.; Stenhouse, G.B. and Boyce; M.S., 2006. A habitat based framework for grizzly bear conservation in Alberta. Biological conservation. Vol. 130, No. 2, pp: 217-229.
  44. Phillips, S.J.; Dudik, M.; Elith, J.; Graham, C.; Lehmann, A.; Leathwick, J. and Ferrier, S., 2009. Sample selection bias and presence only models of species distributions. Ecological Application.  Vol. 19, No. 1,  pp: 181-97.
  45. Phillips, S.J.; Dud´ık, M. and Schapire, R.E., 2004. A maximum entropy approach to species distribution modeling. In: Proceedings of the 21st International Conference on Machine Learning, ACMPress, New York. pp: 655-662.   
  46. Phillips, S.J.; Anderson, R.P. and Schapire, R.E., 2006. Maximum entropy modeling of species geographic distributions. Ecolgical Modelling. Vol. 190, pp: 231-259.
  47. Phillips, S.J. and Dudík, M., 2008. Modeling of species distributions with Maxent: new extensions and a comprehensive evaluation. Ecography. Vol. 31, pp: 161-175.
  48. Servheen, C., 1990. The status & conservation of the bears of the world. InternationalConference on BearResearch & Management Monograph Series. Vol. 2, 32 p.
  49. Trisurat, Y.; Bhumpakphan, N.; Reed, D.H. and Kanchanasaka, B.,2012. Using species distribution modeling to set management priorities for mammals in northern Thailand. Natural Conservation. Vol. 20, pp: 264-273. 
  50. Warren, D.L. and Seifert, S.N., 2011. Ecological niche modeling in Maxent: the importance ofmodel complexity and the performance of model selection criteria. Ecological Applications. Vol. 21, No. 2, pp: 335-342.
  51. Weber, W. and Rabinowitz, A., 1996. A Global Perspective on Large Carnivore Conservation. Conservation Biology. Vol. 10, No. 4, pp: 1046-1054.
  52. Woodroffe, R., 2000. Predators and people: using human densities to interpret declines of large carnivores. Animal Conservation. Vol. 3, No. 2, pp: 165-173.
فصلنامه محیط زیست جانوری
دوره 10، شماره 3
مهر 1397
صفحه 1-8

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار