1
گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
2
گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، صومعه سرا، ایران
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی اثر فلز سنگین سرب بر رفتارهای زیستی، تجمعزیستی و تخریب بافتهای هپاتوپانکراس و عضلۀ میگوی رودخانهای شرقی (Macrobrachium nipponense)انجام گرفت. با توجه به مطالعات انجام شده و دامنة غلظتی ثبت شدة فلز سنگین سرب در رودخانههای منتهی به تالاب انزلی، تحقیق حاضر با چهار تیمار و سه تکرار انجام شد. در این تحقیق، یک تیمار شاهد (فاقد سرب) و سه تیمارِ فلز سنگین سرب با غلظتهای 5، 15 و 25 میلیگرم در لیتر در نظر گرفته شد و اثرات تحت استرسی تیمارها به مدت دو ماه بر میگوی رودخانهای شرقی مورد بررسی قرار گرفت. در طول تحقیق میگوها روزانه دو بار در حد استاندارد و به میزان اشتهاء با پلت غذادهی شدند. بر اساس نتایج به‌دست آمده، در تیمارهای غلظتی سرب رفتارهای تولیدمثلی، پوست‌اندازی و جفت‌گیری میگوها متوقف گردید و با افزایش غلظت فلز سنگین سرب در تیمارها، میزان تجمعزیستی سرب در بافتهای هپاتوپانکراس و عضله به‌طور معنی‌داری افزایش یافت (0/05>p). نتایج بافتشناسی نیز نشان داد که با افزایش غلظت فلز سنگین سرب در بافت هپاتوپانکراس باعث ایجاد ضایعات بافتی نظیر افزایش فضای بین سلولی، ایجاد لومنهای غیر عادی، ملانیزه شدن و بازسازی سلولهای هپاتوسیت و دفرمه شدن کلی بافت هپاتوپانکراس میگردد. هم چنین با افزایش غلظت فلز سنگین سرب در تیمارها، در بافت عضله نیز ضایعاتی نظیر موجی شکل شدن میوسینها (رشتههای عضلانی)، بدشکلی رشتههای عضلانی و ادغام رشتههای عضلانی شد. یافتههای این تحقیق نشان داد که فلز سنگین سرب از نظر رفتارهای زیستی، باعث اختلال در فعالیت‌های تولیدمثلی، جفت‌گیری، پوست اندازی و رشد در میگوها شده و در سطح بدن نیز باعث بروز پاسخ‌های بافتی حاد میگردد که با توجه به آلودگی رودخانههای محل زیست این گونه (تالاب انزلی و رودخانههای منتهی به آن) به فلز سنگین سرب، مدیریت این اکوسیستم‌های آبی و جلوگیری از ورود انواع فاضلاب‌های تصفیه نشده به این رودخانه‌ها بسیار ضروری است.
اسود، س.ر.؛ اسماعیلیساری، ع. و ولینسب، ت.، 1392. سنجش و مقایسه غلظت کادمیوم در بافت عضله و هپاتوپانکراس ماهی مرکب ببری (Sepiapharaonis) و اسکوئید هندی (Uroteuthisduvauceli) خلیج فارس. مجلة پژوهش های جانوری (زیستشناسی ایران). سال 26، شمارة 3، صفحات 237 تا 244.
اقبالیشمسآباد، پ.؛ معماریانی، م. و معطر، ف.، 1389. بررسی عناصر سنگین کروم، کادمیوم، سرب و مواد آلی در سفیدرود با نگرشی بر منشا زمین ساختاری آنها. مجلة اکوبیولوژی تالاب (تالاب). دورة 2، شمارة 3، صفحات 39 تا 55.
پورباقر، ه.؛ حسینی، س.و.؛ خراسانی، ن.؛ حسینی، م. و دلفیه، پ.، 1393. مقدار فلزات سنگین در عضله میگوی سفید هندی (Fennerpenaeusindicus). مجلة شیلات، دورة 67، شمارة 1، صفحات 13 تا 24.
پوستی، ا.، 1368. بافتشناسی مقایسه‌ای و هیستوتکنیک. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. 519 صفحه.
خسروی، م.؛ بهرامی‌فر، ن. و قاسم پوری، س.م.، 1390. بررسی آلودگی فلزات سنگین (Zn، Hg، Pb، Cd و Cu) در رسوب سه بخش تالاب انزلی. مجلة سلامت و محیط زیست. دورة 4، شمارة 2، صفحات 223 تا 232.
دادالهیسهراب، ع.؛ نبوی، س.م. و خیرور ن.، 1387. ارتباط برخی مشخصات زیستسنجی با تجمع فلزات سنگین در بافت عضله و آبشش ماهی شیربت (Barbus grypus) در رودخانه اروندرود. مجلة علمی شیلات ایران. دورة 17، شمارة 4، صفحات 27 تا 34.
صادقی، م.س.؛ ابدالی، س.؛ دقوقی، ب.؛ مورکی، ن. و بهره مند، ب.، 1390. بررسی تجمع برخی فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، نیکل) در بافتهای کبد و عضله ماهی حلواسیاه (Parastermateusniger) در آبهای استان هرمزگان (بندرعباس). مجلة زیست شناسی دریا (بیولوژی دریا). دورة 3، شمارة 10، صفحات 23 تا 28.
لکزایی، ف.؛ بابایی، ه. و خداپرست، س.ح.، 1394. سنجش فلزات سنگین (سرب، کادمیم، روی و مس) در بافت کبد و عضله ماهی کفال طلائی در دو منطقه حوضه جنوبغربی دریای خزر (کیاشهر و تالش). مجلة توسعه آبزیپروری. دورة 9، شمارة 3، صفحات 51 تا 58.
موحد، ع.؛ دهقان، ع.؛ حاجیحسینی، ر.؛ اکبرزاده، ص.؛ زنده بودی، ع.؛ نفیسیبهابادی، م.؛ حاجیان، ن.؛ پاکدل، ف.؛ حفظ اله، ع. و ایرانپور، د.، 1392. بررسی غلظت فلزات سنگین در بافت خوراکی میگوهای نمونهبرداری شده از آبهای سواحل استان بوشهر. دوماه نامه طب جنوب. دورة 16، شمارة 2، صفحات 100 تا 109.
Altindag, A. and Yagiti, S., 2005. Assessment of heavy metals concentrations in the food web of lake Beysehir, Turkey. Chemosphere. Vol. 60, pp: 522-556.
Blevins, R.D. and Pancorbo, O.C., 1986. Metal concentration in muscle of fish from aquatic system in east Tennessee, U.S.A, water. Water Research. Vol. 120, pp: 132-145.
Canli, M. and Atli, G., 2003. The relationships between heavy metal (Cd, Cr, Cu, Fe, Pb, Zn) levels and the size of six Mediterranean fish species. Environmental pollution. Vol. 121, pp: 129-136.
Dumont, H.J., 1998. The Caspian Lake: history, biota, structure, and function. Limnology and Oceanography. Vol. 43, pp: 44-52.
Golovanova, I.L., 2008. Effects of heavy metals on the physiological and biochemical status of fishes and aquatic invertebrates. Inland Water Biology. Vol. 1, pp: 93-98.
Gu, Y.G.; Wang, Z.H.; Lu, S.H.; Jiang, S.J.; Mu, D.H. and Shu, Y.H., 2012. Multivariate statistical and GIS-based approach to identify source of anthropogenic impacts on metallic elements in sediments from the mid Guangdong coasts, China. Environmental Pollution. Vol. 163, pp: 248-255.
Hashmi, M.I.; Mustafa, S. and Tariq, S.A., 2002. Heavy metal concentrations in water and tiger prawn (Penaeusmonodon) from grow-out farms in Sabah, North Borneo. Food chemistry. Vol. 79, pp: 151-156.
Khan, M.A. and Abidi, S.F., 2007. Dietary isoleucine requirement of fingerling Indian major carp, Labeo rohita (Hamilton). Aquaculture nutrition. Vol. 13, pp: 424-430.
Lamanso, R.; Cheung, Y. and Chan, K.M., 1991. Metal concentration in the tissues of rabbitfish collected from Tolo Harbour in Hong kong. Marine Pollution Bulletin. Vol. 39, pp: 123-134.
Malakootian, M.; Yaghmaeian, K.; Meserghani, M.; Mahvi, AH. and Danesh Pajouh, M., 2011. Determination of Pb, Cd, Cr and Ni concentration in imported Indian rice to Iran. Iranian Journal of Health and Environment. Vol. 4, pp: 77-84.
Malferrari, D.; Brigatti, M.F.; Laurora, A. and Pini, S., 2009. Heavy metals in sediments from canals for water supplying and drainage: mobilization and control strategies. Journal of hazardous materials, Vol. 161, pp: 723-729.
Olgunoğlu, M.P.; Olgunoğlu, İ.A. and Bayhan, Y.K., 2015. Heavy Metal Concentrations (Cd, Pb, Cu, Zn, Fe) in Giant Red Shrimp (Aristaeomorphafoliacea Risso 1827) from the Mediterranean Sea. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 24, pp: 631-635.
Plette, A.C.; Nederlof, M.M.; Temminghoff, E.J. and Van Riemsdijk, W.H., 1999. Bioavailability of heavy metals in terrestrial and aquatic systems: a quantitative approach. Environmental Toxicology and Chemistry. Vol. 18, pp: 1882-1890.
Ribeiro, A.P.; Figueiredo, A.M.G.; dos Santos, J.O.; Dantas, E.; Cotrim, M.E.B.; Figueira, R.C.L.; Silva Filho, E.V. and Wasserman, J.C., 2013. Combined SEM/AVS and attenuation of concentration models for the assessment of bioavailability and mobility of metals in sediments of Sepetiba Bay (SE Brazil). Marine pollution bulletin. Vol. 68, pp: 55-63.
Shahriari, A., 2005. Determination of cadmium, chromium, lead and nickel in edible tissues of Tiger-Toothed Croaker and Russels snapper from Persian Gulf in 1382. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. Vol. 2, pp: 65-67.
Shuhaimi-Othman, M.; Yakub, N.; Ramle, N.A. and Abas, A., 2011. Sensitivity of the freshwater prawn, Macrobrachium lanchesteri (Crustacea: Decapoda), to heavy metals. Toxicology and Industrial Health. Vol. 27, pp: 523-530.
Simopoulos, A., 1997. Nutritional aspects of fish and integrated approach to quality. Sea food. Vol. 12, pp: 589-607.
Teuchies, J.; De Jonge, M.; Meire, P.; Blust, R. and Bervoets, L., 2012. Can acid volatile sulfides (AVS) influence metal concentrations in the macrophyte Myriophyllum aquaticum? Environmental science and technology. Vol. 46, pp: 9129-9137.
UNEP. 1999. Chemical program. Global Mercury Assessment Report. 221 p.
)