ارزیابی اثرات محیط زیستی پساب آبزی پروری بر جوامع کفزی، مطالعه موردی: تالاب گمیشان، استان گلستان

نوع مقاله : بوم شناسی

نویسندگان

1 گروه شیلات،دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

2 گروه شیلات، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

3 موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران، صندوق پستی: 6116- 14155

4 پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران، صندوق پستی: 961

چکیده

آبزی ­پروری از جمله فعالیت­ های انسانی است که توسعه کنترل ­نشده آن بر محیط ­زیست اطراف، اثرات منفی دارد و پایش زیستی یکی از راه ­های بررسی آن است. در این مطالعه، اثرات محیط ­زیستی پساب مزارع پرورش میگو بر اجتماع کفزیان تالاب گمیشان بررسی شد. جهت نمونه ­برداری از جوامع کفزی، 6 ایستگاه تعیین و نمونه ­ها به ­صورت ماهانه و به مدت یک ­سال جمع ­آوری شدند و از پنج شاخص جهت بررسی وضعیت کیفی تالاب گمیشان استفاده گردید. نتایج نشان داد که میانگین کفزیان برابر با 31934 تعداد در مترمربع و بیش ­ترین فراوانی مربوط به خانواده Pyrgulidae بود. مصب رودخانه گرگان­رود بیش ­ترین فراوانی را در بین ایستگاه ­های نمونه ­برداری نشان داد. مقایسه تراکم در ماه ­های مختلف نیز بیش ­ترین فراوانی را در سه ماه نخست سال نشان داد و با آغاز فصل تابستان، تراکم کاهش یافت. با شروع خروج پساب مزارع پرورش میگو از شهریور، میانگین فراوانی روند صعودی در پیش گرفت، ولی در چهار ماه پایان سال، از فراوانی آن ­ها مجدداً کاسته شد. بررسی مقادیر شاخص مارگالف و شانون-وینر در ماه ­ها و ایستگاه ­های مختلف نشان دهنده آلودگی در این تالاب بود. با محاسبه شاخص سیمپسون مشخص شد با افزایش آلودگی در تالاب در کنار کاهش حجم آب، توزیع کفزیان رو به یکنواخت ­تر شدن است. شاخص پیلو با میانگین 0/4، تفاوت معنی ­داری در بین ایستگاه ­ها و ماه ­های مختلف نمونه ­برداری نشان نداد. بررسی شاخص پراکنش نیز لکه ­ای بودن پراکنش کفزیان را تایید نمود. در مجموع، کیفیت آب در تالاب گمیشان نامطلوب ارزیابی شد و ضرورت اعمال سیاست ­های مدیریتی کارآمد به ­منظور بهبود کیفیت آب در این تالاب بین­ المللی مشخص گردید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Environmental Impact Assessment of Aquaculture Effluent On Benthic Fauna; Case Study: Gomishan Wetland, Golestan Province

نویسندگان [English]

  • Fakhrieh Shirood Mirzaie 1
  • Rasul Ghorbani 2
  • ُSeyed Abbas Hosseini 2
  • Farrokh Parafkandeh 3
  • Hasan Nasrollahzadeh Saravi 4
1 Department of Fisheries, faculty of fisheries and environmental science, Gorgan university of agricultural science and natural resources, Gorgan, Iran
2 Department of Fisheries, faculty of fisheries and environmental science, Gorgan university of agricultural science and natural resources, Gorgan, Iran
3 Institute of Fisheries Research, Agricultural Research and Training Organization, Tehran, Iran, POBox: 6116-14155
4 Caspian Sea Ecological Research Center, Research Institute for Fisheries, Research, Education and Promotion Organization, Sari, Iran, PO Box: 961
چکیده [English]

Aquaculture is one of the human activities in which uncontrolled development has negative effects on the environment and biomonitoring can be used to explore it. In this study, the environmental impacts of shrimp farms effluents on macroinvertebrate communities in Gomishan Wetland were investigated. Sampling was performed from six stations monthly for one year and five biological indices were used to investigate the quality status. The results showed that the average density of macroinvertebrate communities was 31934 individual/m2 and the most frequent family was Pyrgulidae. The maximum density among stations was observed in Gorganrood River mouth station. The comparison of density in different months showed that in the first three months of the year, the it was higher than the others; Then, the frequency decreased in summer. Along with the depletion of shrimp farms effluents into the Gomishan Wetland in August, the average abundance of macroinvertebrates increased, but it reduced again in the last four months of the year. The Margalf and Shannon-Weiner indices in different months and stations indicated pollution in this wetland. By calculating the Simpson index, it was found that by increasing the pollution, along with the reduction of water volume, the distribution of macroinvertebrates became more uniform. Pielou index with the mean of 0.4 showed no significant differences between different stations and months. Also, the study of distribution index confirmed the clumped distribution. The water quality in Gomishan Wetland was undesirable, indicating the necessity of effective management policies to improve the water quality in this international wetland.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental impact
  • Effluent
  • Aquaculture
  • Macroinvertebrate
  • Gomishan Wetland

مراجع

  1. اجتهادی، ح.؛ سپهری، ع. و عکافی، ر.، 1387. روش ‏های اندازه‏ گیری تنوع زیستی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. 228 صفحه.
  2. اداره کل شیلات استان گلستان. 1382. ارزیابی اثرات زیست محیطی مجتمع پرورش میگوی گمیشان. 29صفحه.
  3. اونق، م.، 1370. نظرات مختلف درباره بالا آمدن سطح آب دریای خزر. اطلاعات، تیرماه، شماره 19375-19371.
  4. بساط‌ نیا، ن. 1390. اثر پساب استخرهای پرورش آبزیان بر تنوع و فراوانی بزرگ ‌بی‌مهرگان کفزی تالاب گمیشان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته شیلات. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 77 صفحه.
  5. بیرشتین، ی. آ.؛ وینوگرادوف، ل.گ.؛ کونداکوف، ن.ن.؛ کوون، م.س.؛آستاخوف،ت.و.ورومانوف،ن.ن.،1968. اطلس بی‏ مهرگان دریای خزر. مترجم: لودمیلاد دلیناد و فضه نظری. مرکز تحقیقات شیلات ایران. 610 صفحه.
  6. خیرآبادی، و.، 1393. تغییرات فصلی جامعه فیتوپلانکتونی و ارتباط آن با فاکتورهای فیزیکو-شیمیایی آب در تالاب بین­المللی گمیشان در استان گلستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی شیلات، دانشگاه زابل. 96 صفحه.
  7. رهبری، ک.، 1384. مطالعه تأثیر برخی از پارامترهای زیست محیطی بر روی اجتماعات ماکروبنتیک در رودخانه کارون از بازه ملاثانی تا داروخوین. پایان‌نامه کارشناسی ­ارشد رشته محیط زیست. واحد علوم وتحقیقات اهواز. 72 صفحه.
  8. ریاضی، ب.، 1380. بررسی ساختار بوم ­سازگان تالاب گمیشان. پایان‌نامه دکتری رشته مدیریت محیط زیست. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. 214 صفحه.
  9. ریاضی، ب.، 1381. بررسی بی ‏مهرگان کفزی در تالاب گمیشان. مجله منابع طبیعی ایران. جلد 55، شماره 2، صفحات 211 تا 223.
  10. شرکت مهندسین مشاور سبزاندیش پایش (ساپ). 1389. مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی پرورش میگوی وانامی در مجتمع گمیشان. 238صفحه.
  11. شیرودمیرزایی، ف.، 1391. بررسی مرز بخش ساحلی تالاب گمیشان براساس فون کفزی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). پایان‌نامه کارشناسی ­ارشد رشته شیلات. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 138 صفحه.
  12. طیبی، ل.؛ پورباقر، ه.؛ فرحمند، ح.؛ رفیعی، غ. و میرواقفی، ع.، 1395. استفاده از تحلیل تشخیصی برای بررسی اثرات اکولوژیک پساب کارگاه تکثیر و پرورش قزل آلای رنگین­ کمان بر ساختار جوامع بنتیک (مطالعه موردی: رودخانه گاماسیاب). مجله منابع طبیعی ایران، دوره 69، شماره 2، صفحات 221 تا 234.
  13. قانع ­ساسان ­سرایی، ا.؛ احمدی، م.ر.؛ اسماعیلی، ع. و میرزاجانی، ع.، 1385. ارزیابی زیستی رودخانه چافرود استان گیلان با استفاده از ساختار جمعیت ماکروبنتوز. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. سال 10، شماره 1، صفحات 247 تا 258.
  14. وثوقی، غ. و مستجیر، ب. 1371. ماهیان آب شیرین. انتشارات دانشگاه تهران. 317 صفحه.
  15. Barbour, M.T.; Grritsen, J.; Synder, B.D. and Stribling, J.B., 1999. Rapid bioassessment protocols for use in streams and wadable Rivers, Environmental protection agency, office of water, Washington D.C.
  16. Bellan-Santini, D., 1980. Relationship between populations of amphipods and pollution. Journal of Marine Pollution Bulletin. Vol. 11, pp: 224-227.
  17. Boyd, C.E. and Massaut, L. 1999. Risks associated with the use of chemicals in pond aquaculture. Aquacultural Engineering. Vol. 20, pp: 113-132.
  18. Burford, M.A.; Constanzo, S.D.; Dennison, W.C.; Jackson, C.J.; Jones, A.B.; Mckinnon, A.D.; Preston, N.P. and Trott, L.A., 2003. A synthesis of dominant ecological processes in intensive shrimp ponds and adjacent coastal environments in NE Australia. Marine Pollution Bulletin. Vol. 46, pp: 1456-1469.
  19. Castello, J.P.; Poersch, L.; Vasconsellos, M.C.; Cavalli, R.O. and Wasielesky, W.J., 2008. Rearing shrimps in Pens: a predictive model for impact assessment. Estuaries and Coasts. Vol. 31, pp: 215-222.
  20. Chen, Q.H.; Xu, R. L.; Tam, N.F.; Cheung, S.G. and Shin, P.K., 2008. Use of ciliates (Protozoa: Ciliophora) as bioindicator to assess sediment quality of two constructed mangrove sewage treatment belts in Sothern China. Marine Pollution Bulletin. Vol. 57, pp: 689-694.
  21. Clark, J.R., 1995. Coastal zone management handbook. Lewis Publishers. 720 p.
  22. Davies, A., 2001. The use and limits of various methods of sampling and interpretation of benthic macroinvertebrates. Journal of Limnology. Vol. 60, pp: 1-6.
  23. Dierbery, F.E. and Kiattisimkal, W., 1996. Issues, impacts and implications of shrimp aquaculture in Thailand. Environmental Management, Vol. 20, 18 p.
  24. Fries, L.T. and Bowels, D.E., 2002. Water quality and macroinvertebrates community structure associated with a sport fish hatchery outfall, North American Journal of Aquaculture. Vol. 64, pp: 257-266.
  25. Hardie, S.A., 2003. Current Status of the Macroinvertebrate communities in Lakes Crescent and Sorell. Inland Fisheries Service, Hobart. 39 p.
  26. Karr, J.R., 1998. Rivers as sentile: Using the Biology of Rivers to Guide Landscape Management. Final Report for USEPA. 28 p.
  27. Kornijow, R., 1992. Seasonal migration by larvae of an epiphytic Hydrobiology. Agriculture University, Akademika Lubin Poland. Vol. 13, pp: 920-950.
  28. Loch, D.D.; West, J.L. and Perlmutter, D.G., 1996. The effect of trout farm effluent on the taxa richness of benthic macroinvertebrates. Aquaculture. Vol. 147, pp: 37-55.
  29. Margalef, R., 1968. Perspectives in Ecological Theory, Chicago, University of Chicago Press. 111 p.
  30. Molvaer, J.; Knutzen, J.; Magnusson, J.; Rygg, B.; Skei, J. and Sørensen, P., 1997. Classification of Environmental Quality in Fjords and Coastal Waters. SFT guidelines. Vol. 97, pp: 30-36.
  31. Naderi Jolodar, M.; Abdoli, A.; Mirzakhani, M.K. and Sharifi Jolodar, A., 2011. Benthic macroinvertebrates in the Haraz River to the trout farms effluent. Iranian Journal of Natural Resources. Vol. 64, pp: 163-175.
  32. Pielou, E.C., 1969. The measurement of diversity in different types of biological collections. Journal of theoretical biology. Vol. 13, pp: 131-144.
  33. Pillay, T.V.R., 2007. Aquaculture and the environment. Former programmed. Fishing News Books, Blackwell Publishing, Ltd. 189 p.
  34. Pipan, T., 2000. Biological assessment of stream water quality-the example of the Reka River (Slovenia). SAZU.
  35. Ros, J.D. and Cardell, M.J., 1991. La diversidad específica y otros descriptors de contaminación orgánica en comunidades bentónicas marinas, Actas del Symposium sobre Diversidad Biológica. Centro de Estudios Ramón Areces, Madrid. pp: 219-223.
  36. Rosenberg, D.M.; Davies, I.J.; Cobb, D.G. and Wiens, A.P., 1999. Protocols for measuring Biodiversity: Benthic macroinvertebrates in Freshwaters. Department of fisheries and Oceans, Freshwater Institute, Winnipeg, Manitoba. 42 p.
  37. Samocha, T.M. and Lawrence, A.L., 1995. Shrimp farms, effluent waters, Environmental impact and potential treatment methods. Corpus Christi, Texas. 25 p.
  38. Sansanayuth, P. and Phadungchep, A., 1996. Shrimp pond effluent pollution problems and treatment by constructed wetlands. Water Quality International. Elsevier Science Ltd. Thailand. 6 p.
  39. Shannon, C.E. and Wiener, W., 1964. The mathematical Theory of Communication. Urbana, USA, University of Illinois Press.
  40. Smith, P.T., 1996. Characterisation of effluent from Prawn ponds on the Clarence River. Pacon Conference, Australia. 11 p.
  41. Stephens, W.W. and Ferris, J.L., 2004. Instream community assessment of aquaculture effluents. Aquaculture. Vol. 231, pp: 149-162.
  42. Thomas, P.C., 1998. Current and emerging trends in aquaculture. Daya Publication House, Delhi, India. pp: 370-384.
  43. Welch, E.B., 1992. Ecological effect and waste water. 2nd edition. Chapman & Hall. 425 p.
فصلنامه محیط زیست جانوری
دوره 10، شماره 4
دی 1397
صفحه 499-510

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار