بررسی پتانسیل و اولویت بندی تیپ های گیاهی شهرستان تبریز از دیدگاه غنای گونه ای برای کاربری زنبورداری

نوع مقاله : تنوع زیستی

نویسندگان

1 گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز، اهر، ایران

2 گروه جنگلداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز، اهر، ایران

3 گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

تعیین شایستگی مرتع برای کاربری­ های مختلف یکی از اهداف مدیریت اصولی منابع طبیعی بوده و ضامن توسعه پایدار است. بنابراین، هدف این تحقیق، مطالعه شایستگی تیپ­ های مختلف گیاهی موجود در مراتع منطقه تبریز برای زنبورداری می‌باشد. بدین ­منظور با استفاده از نقشه­ تیپ­ های گیاهی منطقه و نیز مطالعات مرتبط، جذابیت گیاهان تعیین و تعداد گونه ­های جذاب برای تیپ ­ها مشخص گردیدو سپس نقشه نهایی طبقه ­بندی پتانسیل تیپ­ ها از نظر کاربری زنبورداری و زنبورپذیری تهیه شد. نتایج نشان ­داد که تعداد 250 گونه جذاب برای زنبور عسل در منطقه وجود دارد و بیش ­ترین گونه از لحاظ جذابیت برای گرده­زایی و شهدزایی مربوط به تیپ Bromus tomentollus،Astragalus chrysostachys Acantholimon bracteatum با تعداد 68 گونه می باشد.تیپ­­ های Aeluropus littoralisو Halocnemum strabilaceum فاقد گونه ­های جذاب برای زنبورعسل می ­باشد. شوری خاک در قسمت‌ها و شوره­زارهای اطراف دریاچه ارومیه سبب کاهش پتانسیل تیپ­ های موجود در این مناطق شده است. با توجه به نتایج این پژوهش، در حدود 77 درصد از مساحت مراتع منطقه (550873 هکتار)، قابلیت متوسط و بالا جهت پرورش زنبورعسل را دارد. بنابراین اکثر سطح منطقه مورد مطالعه از لحاظ پتانسیل زنبورداری و دارا بودن گیاهان جذاب زنبور عسل دارای طبقه متوسط (S2)هستند. با توجه به نتایج حدود 77 درصد از مراتع منطقه دارای پتانسیل متوسط به بالا برای زنبورداری بوده که با رعایت اصول می ­توان جهت زنبورداری اقدام و ضمن کسب درآمد، با کاهش فشار چرای دام به احیاء مرتع کمک کرد که درنهایت زمینه‌ساز مدیریت اصولی و صحیح مراتع منطقه، حفاظت خاک و آب و افزایش پوشش گیاهی منطقه می ­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of potential and prioritization of vegetation types of Tabriz County in terms of richness for beekeeping purposes

نویسندگان [English]

  • zabihollah nemati 1
  • Sajad Ghanbari 2
  • Esmaeil Sheidai Karkaj 3
  • Mohsen Sabzi Nojedeh 2
1 Department of Animal Sciences, Faculty of Agriculture and Natural Resources of Ahar, Tabriz University, Ahar, Iran
2 Department of Forestry, Faculty of Agriculture and Natural Resources of Ahar, Tabriz University, Ahar, Iran
3 Department of Rangeland and Watershed Management, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran
چکیده [English]

Determining rangeland suitability for different uses is one of the goals for natural resource management and it is guarantor of sustainable development, as well. The purpose of this study was to study the suitability of different plant types in the rangelands of Tabriz area for beekeeping. Using the vegetation type maps of the area as well as studies related to the attractiveness of plants, the number of attractive species for the plant types was determined and the final map of the potential classification of types was prepared from the point of view of beekeepers. The results showed that there are 250 attractive species for honey bee in the region. The most species is pollen and mosquito species blongs to the type of Bromus tomentollus-Astragalus chrysostachys-Acantholimon bracteatum with 68 species. The plant types of Aeluropus littoralis and Halocnemum strabilaceum have no attractive species for honey bee. Soil salinity in the fields and salt lands around Lake Urmia has reduced the potential of the types in these areas. The total area of rangeland area was 715573 ha and about 550873 hectares (77%) have high and medium capacity for breeding bee honey. Therefore, most of the study area has a medium class (S2) for beekeeping potential and attractive honey bee plants. According to the results, more than half of the rangelands of the region have a moderate to high potential for beekeeping which by following the principles of beekeeping, income earning can be achieved by reducing livestock pressure on rangeland regeneration, which ultimately leads to the systematic and proper management of regional rangeland, soil and water conservation, and enhancement of vegetation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Range suitability
  • Beekeeping
  • plant types
  • Tabriz
  1. امیری، ف. و ح. ارزانی. 1391. تعیین اولویت مکان ­های مناسب زنبورداری با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP). تحقیقات مرتع و بیابان ایران. دوره 19، شماره 1، صفحات 159 تا 177.
  2. توپچی، ژ. و علمی، م.، 1388. شناسایی و معرفی گیاهان دارویی مورد استفاده زنبور عسل در منطقه کندوان استان آذربایجان ­شرقی. مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی). دوره 9، شماره 3، صفحات 75 تا 88.
  3. جوادی، س.ا.؛ سلسله، م.؛ ارزانی،ح. و فولادآملی، م.، 1389. طبقه ­بندی شایستگی مراتع لار برای زنبورداری با استفاده از GIS. مجله گیاه و زیست بوم. سال 5، شماره 21، صفحات 93 تا 106.
  4. رستگار، ش.؛ بارانی، ح.؛ سپهر، ع. و اکبرزاده، م.، 1387. تعیین میزان جذابیت گیاهان مرتعی مورد استفاده زنبور عسل و تهیه تقویم زنبورداری در مراتع ییلاقی پلور. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. سال 15، شماره 1، صفحات 91 تا 101.
  5. صباغی، ش.؛ نظریان، ح.؛ طهماسبی، غ.ح. و اکبرزاده، م.، 1383. شناسایی گیاهان مورد استفاده زنبور عسل و تعیین جذابیت آن­ ها در منطقه شمال شهرستان دماوند. مجله پژوهش و سازندگی. سال 17، شماره 4، صفحات 6 تا 18.
  6. صفائیان، ر.، 1384. استفاده چند منظوره از مراتع (مطالعه موردی منطقه طالقان). پایان ­نامه کارشناسی ­ارشد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران. 167 صفحه.
  7. فدایی، ش.؛ ارزانی، ح.؛ آذرنیوند، ح.؛ نهضتی، غ.؛ کابلی، س.ح. و امیری، ف.، 1390. مدل شایستگی مرتع از جنبه زنبورداری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: مراتع طالقان میانی). مجله سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی (کاربرد سنجش از دور و  GIS در علوم منابع طبیعی). سال 2، شماره 1، صفحات 31 تا 46.
  8. فقیه، ا.ر.؛ عبادی، ر.؛ نظریان، ح. و نوروزی، م.، 1384. تعیین جذابیت گونه ­های مختلف گیاهی برای زنبورعسل در مناطق خوانسار و فریدن اصفهان. مجله علوم کشاورزی ایران. سال 36، شماره 3، صفحات 521 تا 536.
  9. کریمی، ع. و جعفری، ع.، 1394. معرفی گیاهان مورد استفاده زنبور عسل در شهرستان سپیدان. انتشارات وزارت جهاد کشاورزی. 24 صفحه.
  10. مخدوم، م.، 1389. شالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران. 304 صفحه.
  11. مصداقی، م.، 1389. مرتعداری در ایران. انشتارات دانشگاه امام رضا (ع). 336 صفحه.
  12. موسسه تحقیقات جنگل ­ها و مراتع کشور. 1388. طرح شناخت مناطق اکولوژیک کشور، تیپ های گیاهی منطقه تبریز. انتشارات موسسه تحقیقات جنگل­ ها و مراتع کشور. 142 صفحه.
  13. موقری، م.؛ ارزانی، ح.؛ طویلی، ع. و موقری، ع.، 1393. طبقه­ بندی شایستگی مراتع حوزه آبخیز لاسم برای زنبورداری با به­ کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). مجله مرتعداری. سال 1، شماره 4، صفحات 46 تا 69.
  14. Amiri, F. and Shariff, A.R.B.M., 2012. Application of geographic information systems in land-use suitability evaluation for beekeeping: A case study of Vahregan watershed (Iran). African Journal of Agricultural Research. Vol. 7, No. 1, pp: 89-97.
  15. Amiri, F., 2009. A model for classification of range suitability for sheep grazing in semi-arid regions of Iran. Livestock Research for Rural Development. Vol. 21, No. 5, pp: 241-266.
  16. Estoque, R.C. and Murayama, Y., 2010. Suitability analysis for beekeeping sites in La Union, Philippines, using GIS and multi-criteria evaluation techniques. Res. J. Appl. Sci. Vol. 5, No. 3, pp: 242-253.
  17. FAO. 1991. Guidelines: land evaluation for extensive grazing. Food & Agriculture Org.
  18. Geneletti, D.; Salinas, E.; Marchi, A. and Orsi, F., 2010. Designing and comparing zoning for the Viñales National Park, Cuba. Geografía Y Sistemas De Información Geográfica. Vol. 2, pp: 164-185.
  19. Matsumoto, S.; Abe, A. and Maejima, T., 2009. Foraging behavior of Osmia cornifrons in an apple orchard. Scientia horticulturae. Vol. 121, No. 1, pp: 73-79.