ارزیابی رابطه بین شاخص حضور و تراکم زیرآبروک (Cinclus cinclus) و کیفیت آب (مطالعه موردی: برخی سیستم‌های رودخانه‌ای در استان‌های تهران و همدان)

نوع مقاله : تنوع زیستی

نویسندگان

1 گروه محیط‌زیست، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

2 گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع‌طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

3 گروه شیلات، دانشکده منابع‌طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

4 آزمایشگاه بیوجغرافی و اکولوژی مهره‌داران، مرکز مطالعات علمی ملی مونت‌پلیه، مونت‌پلیه، فرانسه

5 گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع‌طبیعی و محیط‌زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

امروزه استفاده از گونه‌های جانوری شاخص و حساس به ‌سلامت بوم‌سازگان‌ها به‌ویژه بی‌مهرگان آبزی، ماهی‌ها و پرندگان به‌ منظور ارزیابی سریع وضعیت این سیستم‌ها و صرفه‌جویی در زمان، نیرو و هزینه مورد توجه قرار گرفته است. لذا،این مطالعه با هدف بررسی شاخص حضور و تراکم زیرآبروک با برخی پیراسنجه‌های کیفی آب در چند رودخانه کوهستانی واقع در استان‌های تهران و همدان انجام یافت. در این پژوهش با پیمایش در امتداد رودخانه‌های مورد مطالعه نسبت به ثبت نقاط حضور و تراکم زیرآبروک‌ها اقدام شد. سپس متغیرهای دما، غلظت اکسیژن محلول، هدایت الکتریکی و pH در نقاط حضور و تراکم گونه مورد نظر ثبت شد. پردازش آماری داده­ ها نیز توسط نرم ­افزارهای Minitab و STATISTICA انجام یافت.نتایج آنالیز رگرسیون لجستیک ترتیبی و از طرفی نتایج حاصل از مدل آکائیک نشان داد که متغیرهای هدایت الکتریکی، فراوانی ماکروبنتوزها و دمای آب با پیش‌بینی حضور و تراکم زیرآبروک‌ها در رودخانه‌های مورد مطالعه رابطه به نسبت معنی‌دار داشته و سایر متغیرها رابطه معنی‌دار با حضور و تراکم این پرنده نشان ندادند. از این‌رو، نتایج این مطالعه توانسته است تا حدودی رابطه بین حضور و تراکم زیرآبروک و کیفیت آب را به اثبات رساند. 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. احمدی، م.ر. و نفیسی، م.، 1380. شناسایی موجودات شاخص بی‌مهره آب‌های جاری. انتشارات خبیر. 240 صفحه.
  2. پذیرا، ع.؛ امامی، س.م.؛ کوه‌گردی، ا.؛ وطن‌دوست، ص.و اکرمی ر.، 1387. اثر برخی عوامل محیطی بر تنوع‌زیستی ماکروبنتوزهای رودخانه‌های دالکی و حله بوشهر. شیلات. دوره 2، شماره 4، صفحات 65 تا 70.
  3. خاتمی، س.ه.؛ ریاضی، ب. و مدیری ­آثاری، س.ع.، 1386. بررسی کیفیت رودخانه کرج براساس تنوع خانواده‌های درشت بی‌مهرگان کفزی.علوم و تکنولوژی محیط‌ زیست. دوره 9، شماره 1، صفحات 71 تا 78.
  4. ربانی‌ها، م.؛ ایزدپناهی،غ.ر.؛ محسنی‌زاده، ف. و  عوفی ، ف.، 1391. تغییرات اجتماع پلانکتون‌ها در آب‌های دور از ساحل جنوب استان بوشهر. اقیانوس‌شناسی. دوره 3، شماره 11، صفحات 21 تا 31.
  5. طیبی، ل. و سبحان­ اردکانی، س.، 1391. سنجش پارامترهای کیفی آب رودخانه گاماسیاب و عوامل مؤثر بر آن. علوم و تکنولوژی محیط‌ زیست. دوره 14، شماره 2، صفحات 37 تا 49.
  6. کابلی، م.؛ علی‌آبادیان، م.؛ توحیدی‌فر، م.؛ هاشمی، ع.؛ موسوی، ی.ب.؛ روزلار، م. و حسن‌زاده‌کیابی، ب.، 1395. اطلس پرندگان ایران. نشر جهاد دانشگاهی. 628 صفحه.
  7. کیانی، ر.ا.؛ سبحان­ اردکانی، س. و چراغی، م.، 1396. بررسی ترکیبات تری‌هالومتان در تصفیه‌خانه آب عباس‌آباد شهر همدان. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان. دوره 24، شماره 1، صفحات 68 تا 75.
  8. هوشیاری‌پور، ف.؛ یزدی، ج.؛ افتخاری، م.؛ شش ­انگشت، س. و جوادی، ف.، 1395. مدیریت سیلاب در حوضه آبریز رودخانه کن با رویکرد شبیه‌سازی و بهینه‌سازی. پژوهش‌های تجربی در مهندسی عمران. دوره 3، شماره 1، صفحات 73 تا 89.
  9. یوسفی، ع. و مهدیان، ش.، 1393. ارزیابی ضرورت اقتصادی و اجتماعی بازیافت پساب در کشور. بازیافت آب. دوره 1، شماره 1، صفحات 1 تا 7.
  10. Anderson, C.M.; Spellman, G.M.; Ferrell, C.S.; Strickler, K. and Sarver, S.K., 2008. Conservation genetics of American Dipper (Cinclus mexicanus): the genetic status of a population in severe decline. Conservation Genetics. Vol. 9, No. 4, pp: 939-944. ‏
  11. Barbour, M.T.; Gerritsen, J.; Snyder, B.D. and Stribling, J.B., 1999. Rapid bioassessment protocols for use in streams and wadeable rivers: periphyton, benthic macroinvertebrates and fish - Second Edition. US Environmental Protection Agency, Office of Water. Washington, DC., USA.
  12. Begum, F.; Rubina, Ali, K.; Khan, A.; Hussain, I.; Ishaq, S. and Ali, S., 2014. Water quality assessment using macroinvertebrates as indicator in sultanabad sstream (Nallah), Gilgit, Gilgit Baltistan, Pakistan. Journal of Biodiversity and Environmental Sciences. Vol. 5, No. 4, pp: 564-572.
  13. Buckton, S.T.; Brewin, P.A.; Lewis, A.; Stevens, P. and Ormerod, S.J., 1998. The distribution of dippers, Cinclus cinclus (L.), in the acid-sensitive region of Wales, 1984-95, Freshwater Biology. Vol. 39, No. 2, pp: 387-396.
  14. Burnham, K.P. and Anderson, D.R., 2002. Formal Inference from More Than One Model: Multimodel Inference (MMI). Model selection and multimodel inference: A practical information-theoretic approach, 2nd ed. Springer-Verlag, New York, New York. pp: 149-205. ‏
  15. Dodds, W.K. and Whiles M.R., 2002. Freshwater Ecology: Concepts and Environmental Applications of Limnology. Academic press, California, USA.
  16. Elmberg, J.; Nummi, P.; Poysa, H. and Sjoberg, K., 1994. Relationships between species number, lake size and resource diversity in assemblages of breeding waterfowl. Journal of Biogeography. Vol. 21, No. 1, pp: 75-84. ‏
  17. Everard, M.; Fletcher, S.M.; Powell, A. and Dobson, M., 2011. The feasibility of developing multi-taxa indicators for landscape scale assessment of freshwater systems. Freshwater Reviews. Vol. 4, No. 1, pp: 1-19.
  18. Feck, J. and Hall JR., R.O., 2004. Response of American dippers (Cinclus mexicanus) to variation in stream water quality. Freshwater Biology. Vol. 49, No. 9, pp: 1123-1137. ‏
  19. Hegelbach, J., 2001. Water temperature and phytophenology indicate the earlier onset of oviposition in Eurasian Dipper (Cinclus cinclus) from the Swiss Lowlands. Journal of Ornithology. Vol, 142, No. 3, pp: 284-294. ‏
  20. Hourlay, F.; Libois, R.; D’Amico, F.; Sarà, M.; O’Halloran, J. and Michaux, J.R., 2008. Evidence of a highly complex phylogeographic structure on a specialist river bird species, the dipper (Cinclus cinclus). Molecular Phylogenetics and Evolution. Vol. 49, No. 2, pp: 435-444. 
  21. Jenkins, R.K.B. and Ormerod, S.J., 1996. The influence of a river bird, the dipper (Cinclus cinclus), on the behaviour and drift of its invertebrate prey. Freshwater Biology. Vol. 35, No. 1, pp: 45-56.
  22. Khoramnejadian, S. and Fatemi, F., 2017. Determination of lead and cadmim in the water of the Damavand River, Iran. Applied Ecology and Environmental Research. Vol. 15, No. 1, pp: 439-444.‏
  23. Li, L.; Zheng, B. and Liu, L., 2010. Biomonitoring and bioindicators used for river ecosystems: definitions, approaches and trends. Procedia environmental sciences. Vol. 2, pp: 1510-1524.
  24. Marques, J.C., 2009. Ecological indicators for coastal and estuarine environmental assessment: a user guide. Wit Press. Vol. 183, pp: 34-50.
  25. Metcalfe, J.L., 1989. Biological water quality assessment of running waters based on macroinvertebrate communities: history and present status in Europe. Environmental pollution. Vol. 60, No. 1-2, pp: 101-139. ‏
  26. Moreno-Rueda, G. and Rivas, J.M., 2007. Recent changes in allometric relationships among morphological traits in the dipper (Cinclus cinclus). Journal of Ornithology. Vol. 148, No. 4, pp: 489-494.‏
  27. Øigarden, T. and Linløkken, A., 2010. Is the breeding success of the white-throated dipper Cinclus cinclus in Hedmark, Norway influenced by acid rain? Ornis Norvegica. Vol. 33, pp: 118-129.
  28. Ormerod, S.J.; Bull, K.R.; Cummins, C.P.; Tyler, J. and Vickery, J.A., 1988. Egg mass and shell thickness in dippers Cinclus cinclus in relation to stream acidity in Wales and Scotland. Environmental Pollution. Vol. 55, No. 2, pp: 107-121.
  29. Ormerod, S.J. and Tyler, S.J., 1991. Exploitation of prey by a river bird, the dipper Cinclus cinclus (L.), along acidic and circumneutral streams in upland Wales. Freshwater Biology. Vol. 25, No. 1, pp: 105-116. ‏
  30. Ormerod, S.J. and Tyler, S.J., 1994. Inter-and intra-annual variation in the occurrence of organochlorine pesticides, polychlorinated biphenyl congeners, and mercury in the eggs of a river passerine. Archives of Environmental Contamination and Toxicology. Vol. 26, No. 1, pp: 7-12. 
  31. Riahi-Madvar, H.; Ayyoubzadeh, S.A.; Khadangi, E. and Ebadzadeh, M.M., 2009. An expert system for predicting longitudinal dispersion coefficient in natural streams by using ANFIS. Expert Systems with Applications. Vol. 36, No. 4, pp: 8589-8596.
  32. Saeedi, M.; Hosseinzadeh, M. and Rajabzadeh, M., 2011. Competitive heavy metals adsorption on natural bed sediments of Jajrood River, Iran. Environmental Earth Sciences. Vol. 62, No. 3, pp: 519-527. 
  33. Schramm, W. and Nienhuis, P., 1996. Marine Benthic Vegetation: Recent Changes and the Effects of Eutrophication. Springer Verlag, Berlin. pp: 123.
  34. Singh K.P.; Malik, A.; Mohan, D. and Sinha, S., 2004. Multivariate statistical techniques for the evaluation of spatial and temporal variations in water quality of Gomti River (India) - a case study. Water Research. Vol. 38, No. 18, pp: 3980-3992.
  35. Sobhanardakani, S. and Jafari, S.M., 2014. Assessment of heavy metals (Cu, Pb and Zn) in different tissues of common carp (Cyprinus carpio) caught from Shirinsu Wetland, Western Iran. Journal of Chemical Health Risks. Vol. 4, No. 2, pp: 47-54.
  36. Sobhanardakani, S., 2017. Potential health risk assessment of heavy metals via consumption of caviar of Persian sturgeon. Marine Pollution Bulletin. Vol. 123, No. 1-2, pp: 34-38.
  37. Sobhanardakani, S., 2018. Arsenic health risk assessment through groundwater drinking (Case study: Qaleeh Shahin agricultural region, Kermanshah Province, Iran), Pollution. Vol. 4, No. 1, pp: 77-82.
  38. Thorp, J.H. and Covich, A.P., 2009. Ecology and Classification of North American Freshwater Invertebrates. Academic Press.
  39. Torres, R., 1995. Waterfowl community structure of laguna Santo Domingo (Cordoba) during an annual cycle. Revista de la Asociacion de Ciencias Naturales del Litoral.Revista de la Asociacion de Ciencias Naturales del Litoral. Vol. 26, No. 1, pp: 33-40. 
  40. Vickery, J., 1991. Breeding density of dippers Cinclus cinclus, grey wagtails Motacilla cinerea and common sandpipers Actitis hypoleucos in relation to the acidity of streams in south-west Scotland. Ibis. Vol. 133, No. 2, pp: 178-185.
  41. Vickery, J.A. and Ormerod, S.J., 1991. Dippers as indicators of stream acidity. Acta XX Congressus Internationalis Ornithologici. Vol. 4, pp: 2494-2502.
  42. Yoerg, S.I., 1994. Development of foraging behaviour in the Eurasian dipper, Cinclus cinclus, from fledging until dispersal. Animal Behaviour. Vol. 47, No. 3, pp: 577-588. ‏
فصلنامه محیط زیست جانوری
دوره 11، شماره 2
تابستان 1398
صفحه 125-132

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار