بررسی وضعیت پراکنش خرس قهوه‌ای (1758 Ursus arctos Linnaeus) در منطقه حفاظت‌شده سفیدکوه استان لرستان

نوع مقاله : بوم شناسی

نویسندگان

گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر ، ملایر، ایران

چکیده

خرس قهوه‌ای بزرگ‌ترین گونه از راسته گوشت‌خواران کشور است که در محدوده وسیعی از رشته‌کوه البرز و زاگرس پراکنش دارد. دامنه پراکنش آن در نیمه غربی کشور به استان لرستان نیز می‌رسد. منطقه حفاظت‌شده سفیدکوه با پوشش گیاهی، وسعتو شرایط اکولوژیکی مناسب خود زیستگاه مطلوبی را برای این‌گونه ایجاد کرده است. در راستای شناسایی محدوده پراکنش و زیستگاه مطلوب این‌گونه در منطقه مذکور نقاط حضور در فصول بهار و تابستان سال 1396 جمع‌آوری شدند. 14 متغیر زیستگاهی مؤثر در پراکنش گونه شناسایی شد. پس از اجرای تحلیل هم خطی 4 متغیر به ­دلیل شاخص تورم واریانس (VIF) بیش از 10 از مدل حذف و مدل‌سازی با استفاده از 10 متغیر زیستگاهی، 10000 نقطه تصادفی پس‌زمینه و 500 تکرار در نرم‌افزار مکسنت اجرا شد. اهمیت متغیرها در مدل‌سازی با استفاده از تحلیل جک ­نایف انجام گرفت. به‌منظور دستیابی به نقشه دودویی زیستگاه از حد آستانه (LPT=Lowest Presence Threshold) استفاده شد. نتایج حاصل از اعتبارسنجی مدل نشان داد که مدل در میانگین اجرا موفق بوده است (0/85= AUC) و متغیرهای زیستگاهی فاصله از سکونت­ گاه‌های انسانی، جاده‌های فرعی و ارتفاع بیش ­ترین تأثیر را بر روی پراکنش گونه داشته‌اند. براساس یافته‌ها 65 درصد از منطقه سفیدکوه برای خرس قهوه‌ای زیستگاه مطلوب است. با توجه به توزیع گونه در منطقه می‌توان این‌گونه را به‌عنوان شاخص سلامت و یک‌گونه کلیدی منطقه سفیدکوه تلقی کرد که در راستای حفاظت ازاین‌ گونه ارزشمند سایر گونه‌ها نیز حفاظت شوند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اداره کل حفاظت محیط‌ زیست استان لرستان. 1396. معاونت محیط طبیعی. امور مناطق، اطلاعات مناطق حفاظت‌ شده استان لرستان.
  2. بهرامی­ نژاد، م.؛ نظامی ­بلوچی، ب. و حقانی، ع.، 1395. لکه‌های زیستگاهی مناسب برای حفاظت از قوچ و میش اوریال (Ovis Orientalis) در منطقه حفاظت‌ شده درمیان، استان خراسان جنوبی. فصلنامه محیط‌ زیست جانوری. سال 8، شماره 4، صفحات 9 تا 16.
  3. پیروزی، ف.، 1392. مطالعه حیات وحش منطقه گردشگری سفید کوه در استان لرستان. دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت­ گردی ایران زمین، همدان. شرکت هم ­اندیشان سبز فردا. 8 صفحه.
  4. حبیب ­پور، ک. و صفری، ر.، 1391. راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی (تحلیل داده‌های کمی). انتشارات متفکران، تهران. 561 صفحه.
  5. زارعی، م.ا.؛  محمودی، م.؛ حسین­ زاده، م.ح.؛ بندعلی، م. و محمودی، ف.، 1396. بررسی فاکتورهای مؤثر بر آشیان بوم‌شناختی فضایی و زمانی خرس قهوه‌ای (Ursus arctos syriacus) در حاشیه جنوبی دامنه توزیع آن در استان فارس. محیط‌ زیست جانوری. سال 9، شماره 1، صفحات 39 تا 48.
  6. شیخی ­ئیلانلو، ص.؛ معین ­الدین، م.؛ قلی ­پور، م.؛ شیخی، ع. و کراچی، ه.، 1396. ارزیابی زیستگاه کوکر شکم سیاه (Pterocles orientalis) با روش آنتروپی بیشینه در پناهگاه حیات وحش شیر احمد سبزوار. فصلنامه محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران. دوره 69، شماره 1، صفحات 231 تا 245.
  7. عبیداوی.، ز.؛ رنگزن، ک.؛ میرزایی، ر. و کابلی ­زاده، م.ف.، 1395. مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه خرس قهوه‌ای (Ursus arctos) در منطقه حفاظت‌شده شیمبار، استان خوزستان. فصلنامه بوم‌شناسی کاربردی. دوره 5، شماره 18، صفحات 61 تا 72.
  8. عصری، ی. و مهرنیا، م.، 1381. معرفی فلور بخش مرکزی منطقه حفاظت‌شده سفیدکوه، مجله منابع طبیعی ایران. جلد 55، شماره 3، صفحات 363 تا 378.
  9. عطایی،ف.؛کرمی،م. و کابلی، م.، 1390. مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه تابستانه خرس قهوه‌ای (Ursus arctos syriocus) در منطقه حفاظت‌شده البرز جنوبی. نشریه محیط‌زیست طبیعی. سال 65، شماره 23، صفحات 235 تا 245.
  10. مختاری، س.؛ سلطانی ­فرد، ه. و یاوری، ا.ر.، 1388. خود سازمان‌دهی در تالاب هورالعظیم/هورالهویزه با تأکید بر اکولوژی سیمای سرزمین. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی طبیعی. شماره 70، صفحات 93 تا 105.
  11. مددی، ح.؛ مرادی، ح.؛ سفیانیان، ع. و سلمان ­ماهینی، ع.ر.، 1396. کاربرد مدل­ سازی صدای ترافیک در تعیین منطقه اثر بوم ­شناختی جاده ­ها در زیستگاه طبیعی استان لرستان. فصلنامه بوم­ شناسی کاربردی، سال6، شماره 2، صفحات 69 تا 81.
  12. میرزایی، ر.؛ همامی، م.ر.؛ اسماعیل­ ساری، ع. و رضایی، ح.ر.، 1392. تعیین پراکنش سارگپه معمولی (Buteo buteo) و عوامل مؤثر بر آن در استان گلستان با استفاده از الگوریتم آنتروپی بیشینه. نخستین کنفرانس بین‌المللی اکولوژی سیمای سرزمین، دانشگاه صنعتی اصفهان. 10 صفحه.
  13. نظامی­ بلوچی، ب.، 1393. بررسی عادت‌های غذایی فصلی خرس قهوه‌ای سوری (Ursus arctos syriacus Linnaeus, 1758) در منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی. فصلنامه تاکسونومی و بیوسیستماتیک. سال 6، شماره 19، صفحات 27 تا 36.
  14. نظامی، ب.؛ عطایی، ف.؛ حیدری، ح.ر.؛ علیزاده­ شعبانی، ا.؛ اسحاقی، ر. و نعیمایی، ر.، 1396. مناطق کلیدی حفاظت از خرس قهوه‌ای ماده (Ursus arctos Linnaeus, 1758) در البرز مرکزی. فصلنامه علمی پژوهشی زیست‌شناسی جانوری تجربی. سال 6، شماره 3، صفحات 137 تا 141.
  15. همامی، م.ر.؛ اسماعیلی، س. و سفیانیان، ع.، 1394. پیش‌بینی پراکنش یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی و خرس قهوه‌ای در پاسخ به متغیرهای محیطی در استان اصفهان. فصلنامه بوم‌شناسی کاربردی. سال 4، شماره 13، صفحات 51 تا 63.
  16. Swets, A., 1988. Measuring the accuracy of diagnostic systems. Science. Vol. 240, No. 4857, pp: 1285-1293.
  17. Cao, Y.; DeWalt, R.E.; Robinson, J.L.; Tweddale, T.; Hinz, L. and Pessino, M., 2013. Using Maxent to model the historic distributions of stonefly species in Illinois streams: The effects of regularization and threshold selections. Journal of Ecological Modelling. Vol. 259, pp: 30-39.
  18. Chatterjee, S. and Hadi, A., 2006. Regression analysis by example, edn. John Wiley and Sons.
  19. Elith, J.; Graham, C.H.; Anderson, R.P.; Dudík, M.; Ferrier, S.; Guisan, A.; Hijmans, R.J.; Huettmann, F.; Leathwick, J.R.; Lehmann, A.; Li, J.; Lohmann, L.G.; Loiselle, B.A.; Manion, G.; Moritz, C.; Nakamura, M.; Nakazawa, Y.; Overton, J.M.; Peterson, A.T.; Phillips, S.J.; Richardson, K.; Scachetti-Pereira, R.; Schapire, R.E.; Sobero, N.J; Williams, S.; Wisz, M.S. and Zimmermann, N.E., 2006. Novel methods improve prediction of species’ distribution from occurrence data. Journal of Ecography. Vol. 29, pp: 129-151.
  20. Franklin, J., 2010. Mapping Species Distributions: Spatial Inference and Prediction. Cambridge University Press; Cambridge, UK.
  21. Guisan, A. and Zimmermann, N.E., 2000. Predictive habitat distribution models in ecology. Journalof Ecological Modelling. Vol. 135, pp: 147-186.
  22. Jerina, K.; Debeljak, M.; Dzeroske, S., Kobler, A. and Adamic, M., 2003. Modeling the Brown bear population in Slovenia a tool in the conservation management of a threatened species. Journal of Ecological modelling. Vol. 170, pp: 453-469.
  23. Johnson, C.J.; Boyce, M.S.; Case, R.L.; Cluff, H.D.; Gau, R.J.; Gunn, A. and Mulders, R., 2005. Cumulative effects of human developments on arctic wildlife. Journalof Wildlife Monographs. Vol. 160, No. 1, pp: 1-3.
  24. Kanellopoulos, N.; Mertzanis, G.; Korakis, G. and Panagiotopoulou, M., 2006. Selective habitat uses by brown bear (Ursus arctos L.) in northern Pindos, Greece. Journal of Biological Research. Vol. 5, pp: 23-33.
  25. Long, R.A.; Donovan, T.M.; MacKay, P., Zielinski, W.J. and Buzas, J.S., 2010. Predicting Carnivore occurrence with noninvasive surveys and occupancy modeling. Journal of Landscape ecology. Vol. 26, pp: 327-340.
  26. María C, M.S.; Cushman, S.A. and Saura, S., 2013. Scale dependence in habitat selection: the case of the endangered brown bear (Ursus arctos) in the Cantabrian Range (NW Spain), International Journal of Geographical Information Science. Vol. 28, No. 8, pp: 1531-1546.
  27. Martin, J.; Basille, M.; Van Moorter, B.; Kindberg, J.; Allainé, D. and Swenson, J.E., 2010. Coping with human disturbance: Spatial and temporal tactics of the brown bear (ursus arctors). Canadian Journal of Zoology. Vol. 88, pp: 875-883.
  28. Mertzanis, G.; Kallimanis, A.; Kanellopoulos, N., Sgardelis, S.; Tragos, A. and Aravidis, I., 2008. Brown bear (Ursus arctos L.) habitat use patterns in two regions of northern Pindos, Greece-management implications. Journalof Natural History. Vol. 42, No. 5, pp: 301-315.
  29. Nawaz, M.A.; Martin, J. and Swenson, J.E., 2014. Identifying key habitats to conserve the threatened brown bear in The Himalaya. Journal of Biological Conservation. Vol. 170, pp: 198-206.
  30. Pandey, R. and Papeş, M., 2018. Changes in future potential distributions of apex predator and mesopredator mammals in North America. Journal of Regional Environmental Change. Vol. 18, No. 4, pp: 1223-1233.
  31. Phillips, S.J.; Anderson, R.P. and Schapire, R.E., 2006. Maximum entropy modeling of species geographic distributions. Journal of Ecological Modelling. Vol. 190, pp: 231-259.
  32. Posillico, M.; Meriggi, A.; Pagnin, E.; Lovari, S. and Russo, L., 2004. A habitat model for brown bear conservation and land use planning in the central Apennines. Journal of Biological Conservation. Vol. 118, No. 2, pp: 141-150.
  33. Radosavljevic, A. and Anderson, R.P., 2014. Making better Maxent models of species distributions: complexity, overfitting and evaluation. Journal of Biogeogr. Vol. 41, pp: 629-643. Doi:10.1111/jbi.12227.
  34. Rhoden, C.M.; Peterman, W.E. and Taylor, C.A., 2017. Maxent-directed field surveys identify new populations of narrowly endemic habitat specialists. Journal of Peer J 5:e3632 ttps://doi.org/10.7717/peerj. 3632.
  35. Robin, K.; Trisalyn, N.; Gordon, S. and Chris, D., 2016. A movement-driven approach to quantifying grizzly bear (Ursus arctos) near-road movement patterns in west-central Alberta, Canada, Journal of Biological Conservation. Vol. 195, pp: 24-32.
  36. Sergio, F.; Caro, T.; Brown, D.; Clucas, B.; Hunter, J.; Ketchum, J.; McHugh, K. and Hiraldo, F., 2008. Top predators as conservation tools: ecological rationale, assumptions, and efficacy. Annual Review of Ecology, Journal of Evolution and Systematics. Vol. 39, pp: 1-19.
  37. Servheen, C.; Herrero, S. and Peyton, B., 1999. Bears. Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN/SSC Bear and Polar Bear Specialist Groups, Gland, Switzerland.
  38. Ziółkowska, E.; Ostapowicz, K.; Radeloff, V.C.; Kuemmerle, T.; Sergiel, A.; Zwijacz-Kozica, T.; Zięba, F.; Śmietana, W. and Selva, N., 2016. Assessing differences in connectivity based on habitat versus movement models for brown bears in the Carpathians. J of Landscape Ecology. Vol. 31, No. 8, pp: 1863-1882.
فصلنامه محیط زیست جانوری
دوره 11، شماره 2
تابستان 1398
صفحه 1-10

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار