بررسی تجمع فلزات سنگین سرب، نیکل، روی، آهن و مس در بافت عضله ماهی گاریز liza klunzingeri و تعیین شاخص خطر ناشی از مصرف آن در استان هرمزگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه پیام نور،کرمان، ایران

2 گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

چکیده

تجمع فلزات سنگین در بدن آبزیان سبب تخریب بافت های نرم و تضعیف سیستم ایمنی شده و از طرف دیگر مصرف ماهیان آلوده عوارض متعددی در انسان ایجاد می­ کند. این مطالعه به منظور اندازه ­گیری مقادیر فلزات سنگین سرب، نیکل، روی، آهن و مس در بافت خوراکی ماهی گاریز جزایر (قشم، هنگام و هرمز) در استان هرمزگان انجام شد. در سه منطقه ذکر شده در طول دو فصل تابستان و زمستان جمعاً 180 نمونه در سال 1398 (در هر ایستگاه و در هر فصل به طور مجزا 30 نمونه) جمع آوری گردید. پس از انجام عملیات زیست سنجی، اندازه گیری غلظت عناصر سنگین در اندام مورد مطالعه با کمک دستگاه جذب اتمی شعله ‎ای (مدل 700Contr AA)  انجام شد. نتایج نشان داد که بیش ترین میانگین غلظت فلزات سرب، نیکل، روی و مس در جزیره قشم و فلز آهن در جزیره هرمز و کم ترین میانگین غلظت فلزات در جزیره هنگام مشاهده شد. غلظت فلزات در نمونه‌های آنالیز شده در مقایسه با استانداردهای بین‌المللی FAO، WHO، FDA، NHMRC و UKMAFF پایین‌تر بود. هم چنین میزان پتانسیل خطرپذیری و شاخص خطر برای بیماری‌‎های غیرسرطانی در بالغین و کودکان در بافت عضله ماهی گاریز کم تر از 1 به دست آمد،. بنابراین، می‎ توان نتیجه گرفت که در حال حاضر هیچ مشکلی برای سلامت انسان از نظر مصرف این آبزی ایجاد نمی‎ شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigation of accumulation of heavy metals lead, nickel, zinc, iron and copper in the muscle tissue of liza klunzingeri and determination of risk index due to its consumption in Hormozgan

نویسندگان [English]

  • Mohammad Amin Orangi 1
  • Abdolvahed Rahmani 2
  • Alireza Mohaddesi 1
  • Naser Koosej 2
1 Department of Chemistry, Faculty of Basic Sciences, Payame Noor University, Kerman, Iran
2 Department of Chemistry, Faculty of Basic Sciences, Hormozgan University, Bandar Abbas, Iran
چکیده [English]

Accumulation of heavy metals in aquatic ecosystems causes soft tissue destruction and weakens the immune system. On the other hand, consumption of contaminated fish causes several complications in humans. This study aims to measure the amounts of heavy metals lead, nickel, zinc, iron and copper in the edible tissue of gariz fish in islands (Qeshm, Hengam and Hormoz) of Hormozgan province. In the three mentioned regions, during the two seasons of summer and winter, a total of 180 samples were collected in 1398 (30 samples in each station and in each season separately). After bioassay, the concentration of heavy elements in the studied organ was measured using a flame atomic absorption device (Model 700Contr AA). The results showed that the highest mean concentrations of lead, nickel, zinc and copper were observed in Qeshm Island and iron metal in Hormoz Island and the lowest mean concentrations of metals were observed in Hengam Island. Metal concentrations in the analyzed samples were lower than international standards FAO, WHO, FDA, NHMRC and UKMAFF. Also, the level of potential risk and risk index for non-cancerous diseases in adults and children in the aquifer muscle tissue was less than 1. Therefore, it can be concluded that there are currently no problems for human health in terms of consumption of this fish.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • liza klunzingeri
  • Heavy metals
  • Atomic absorption
  • Hormozgan province

مراجع

  1. الصاق، ا.، 1390. ارزیابی تراکم روی، مس، کبالت و منگنز در بافت خوراکی ماهیان سفید و کپور دریای خزر، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان. دوره 4، صفحات 107 تا 113.
  2. امینی ­رنجبر، غ. و علیزاده، م.، اندازه­ گیری مقادیر فلزات سنگین (Cr, Zn, Cu, Pb, Cd) در سه گونه از کپور ماهیان پرورشی. پژوهش و سازندگی. شماره 40، صفحات 146 تا 149.
  3. پرورش، م.، 1390. بررسی میزان تجمع فلزات سنگین Zn، Fe، Cu، Pb، Cd در رسوبات و میگوی Palaemon elegans. پایان ­نامه کارشناسی­ ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
  4. جلالی­ جعفری، ب. و آقازاده ­مشگی، م.، 1385. مسمومیت ماهیان در اثر فلزات سنگین آب و اهمیت آن در بهداشت عمومی. انتشارات مان کتاب. 141 صفحه.
  5. جلالی­ جعفری، ب.، 1376. بیماری ­های محیطی و تغذیه ­ای ماهیان با تأکیدی بر بیماری­ های شایع ماهیان پرورشی ایران. انتشارات پرتو واقعه و دانش نگار. 414 صفحه.
  6. خدابنده، ص.، تجمع فلزات سنگین در رسوبات و آبزیان دریای خزر. مجله آب و فاضلاب. شماره 39، صفحات 19 تا 20.
  7. کتال­ محسنی، م.، موضوعات عام محیط­ زیست استان هرمزگان. اداره کل حفاظت محیط زیست استان هرمزگان.
  8. کوسج، ن.؛ جعفریان، ح.؛ رحمانی، ع.؛ پاتیمار، ع. و قلی­ پور، ح.، 1394. مطالعه و اندازه ­گیری برخی عناصر فلزی (سرب، نیکل، روی، مس و آهن) در بافت عضله میگوسفیدسرتیز (Metapenaeus affinis) در استان هرمزگان. مجله علمی شیلات ایران. دوره 26، شماره1، صفحات 179 تا 189.
  9. میرسنجری، م.، 1380. بررسی اثرات آلودگی فلزات سنگین (جیوه و سر ب) بر روی آبزیان دریای مازندرا ن چهارمین همایش کشوری بهداشت محیط. دانشگاه علوم پزشکی یزد. صفحات 736 تا 745.
  10. میرزایی، م.؛ ولی نسب، ت. و حاجی سید محمد شیرازی، ر.، 1399. ارزیابی خطر فلزات سنگین سرب، مس و کادمیوم در بافت عضله و پوست بزماهی زرد جامه Upeneus sulphureus بندر ماهشهر. مجله محیط ­زیست جانوری. دوره 12، شماره 3، صفحات 139 تا 144.
  11. Alipour, H.; Pourkhabbaz, A. and Hassanpour, M., 2015. Estimation of potential health risks for some metallic elements by consumption of fish. Water Quality, Exposure and Health. Vol. 7, No. 2, pp: 179-185.
  12. Al-Yamini, M.N.; Sher, H.; El-Sheikh, M.A. and Eid, E.M., 2011. Bioaccumulation of nutrient and heavy metals by Calotropis procera and Citrullus colocynthis and their potential use as contamination indicators. Academic Journals. Vol. 6, No. 4, pp: 966-976.
  13. Bat, L.; Şahin, F.; Üstün, F. and Sezgin, M., 2012. Distribution of Zn, Cu, Pb and Cd in the tissues and organs of Psetta maxima from Sinop Coasts of the Black Sea, Turkey. Marine Science. Vol. 2, No. 5, pp: 105-109.
  14. Bin, C.; Xiaoru, W. and Lee, F.S.C., 2001. Pyrolysis coupled with atomic absorption spectrometry for the determination of mercury in Chinese medical materials. Analytica Chimica Acta. Vol. 447, pp: 161-169.
  15. Boylan, M. and Wenner, E.L., 1993. Settlement of branchyuran megalopae in a South Carolina ، USA ، estuary. Mar. Ecol.progr.ser. Vol.97, No. 3, pp: 237-249.
  16. Cristiano, V.M.; AraUjo, B. and Luis, A., 2016. Cedeno Macias J. science of the total Environment. pp:149-154.
  17. Fabris, G.; Turoczy, N.J. and Stagnitti, F., 2006. Tract metals concentration in edible tissue of snapper, flathead and ablone from coastal waters of Australia Ecotoxicology and Environmental Safety. Vol. 63, pp: 286-292.
  18. Fernandes, C.; Fontainhas-Fernandes, A.; Peixoto, F. and Salgado, M.A., 2007. Bioaccumulation of heavy metals in Liza saliens from the Esomriz-Paramos coastal lagoon, Portugal. Ecotoxicology and Environment Safety. Vol. 66, pp: 426-431.
  19. Gulec, A.K.; Yildirim, N.C.; Danabas, D. and Yildirim, N., 2011. Some haematological and biochemical parameters in common carp (Cyprinus carpio , 1758) in Munzur River, Tunceli, Turkey. Asian J. Chem. Vol. 23, No. 2, pp: 910-912.
  20. Hajeb, P.; Jinap, S.; Ismail, A.; Fatimah, A.B.; Jamilah, B. and Abdul Rahim, M., 2009. Assessment of mercury level in commonly consumed marine fishes in Malaysia. Food Control. Vol. 20, pp: 79-84.
  21. Hang, X.S.; Wang, H.Y.; Zhou, J.M.; Ma, C.L.; Du, C.W. and Chen, X.Q., 2009. Risk assessment of potentially toxic element pollution in soils and rice (Oryza sativa) in a typical area of the Yangtze River Delta. Environmental Pollution. Vol. 157, pp: 2542-2549. DOI: 10.1016/j.envpol.2009.03.002.
  22. Hassanpour, M.; Rajaei, G.; Sinka Karimi, M.H.; Ferdosian, F. and Maghsoudloorad. R., 2014. Determination of heavy metals (Pb, Cd, Zn and Cu) in Caspian kutum (Rutilus frisii kutum) from Miankaleh International Wetland and human health risk. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. Vol. 24, No. 113, pp: 176-183 (in Persian).
  23. Iraj, Z.K.; Pourkhabbaz, A.R.; Hassanpour, M.; Sinka Karimi, M.H. and Birjand, I., 2014. Bioaccumulation of heavy metals in tissues of Clupeonella Cultiventris Caspia and Alosa Caspia and their consumption risk assessment in the southern coast of Caspian Sea. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. Vol. 24, No. 118, pp: 99-110 (in Persian).
  24. Koosej, N.; Jafariyan, H.; Rahmani, A.; Patimar, A. and Gholipoor, H., 2016. A study of trace metals in some edible fishes and food risk assessment of its consumption in the Hormozgan province, Iran of the Persian Gulf. International Journal of Advanced Biotechnology and Research (IJBR). Vol. 7, No. 4, pp: 1608-1617.
  25. Lee, Y.H. and Stuebing, R.B., 1990. Heavy metal contamination in the river toad, Bufo juxtasper (Inger), near a copper mine in east Malaysia. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology. Vol. 45, pp: 272-279.
  26. Leung, S.S.F.; Chan, S.M.; Lui, S.; Lee, W.T.K. and Davies, D.P., 2000. Growth and nutrition of Hong Kong children aged 0-7 years. J of pediatrics and child health. Vol. 36, pp: 56-65. DOI: 10.1046/j.1440-1754.2000.00441. x.
  27. Matta, J.; Milad, M.; Manger, R. and Tosteson, T., 1999. Heavy metals, lipid peroxidation, and cigateratoxicity in the liver of the Caribben barracuda (Sphyraena barracuda). Biological Trace Element Research,70, pp. 69-79.
  28. Moopam. 1999. Manual of oceanographic observations and pollutant analysis methods . 3rd ed. Kuwait. 321
  29. Moselhy, M.; Othman, A.I.H.; Abd El-Azem, H. and El Metwally, M.E.A., 2014. Bioaccumulation of heavy metals in some tissues of fish in the Red Sea, Egypt. Egypt. J. Basic. Appl. Sci. Vol. 1, pp: 97-105.
  30. Mortazavi, M.S. and Sharifian, S., 2011. Mercury Bioaccumulation in Some Commercially Valuable Marine Organisms from Mosa Bay, Persian Gulf. International Journal Environmental Research. Vol. 5, pp: 757-762.
  31. Perera, P., 2004. Heavy metal concentrations in the Pacific oyster; Crassostrea gigas, Msc thesis, Auckland University of Technology, Auckland. pp: 1-116.
  32. Rauf, A.; Javed, M. and Ubaidullah, M., 2009. Heavy metal levels in three major carps from the river Ravi, Pakistan. Pakistan Veteniary Journal. Vol. 29, pp: 24-26.
  33. Shinn, C.; Dauba, F.; Grenouillet, G.; Guenard, G. and Lek, S., 2009. Temporal variation of heavy metal contamination in fish of the river lot in southern France. Ecotoxicology and Environmental Safety. Vol. 72, pp: 1957-1965. DOI: 10.1016/j.ecoenv.2009.06.007.
  34. Taherizadeh, M.; Behvar, S. and Koosej, N., 2018. Study on heavy metals levels and its risk assessment in edible fish (Himantura imbricate) from Persian Gulf. International Journal of Environment, Agriculture and Biotechnology (IJEAB). Vol. 3, No. 4, pp: 1457-1460.
  35. Taweel, A.; Shuhaimi-Othman, W. and Ahmad, A.K., 2013. Assessment of heavy metals in tilapia fish (Oreochromis niloticus) from the Langat River and Engineering Lake in Bangi, Malaysia and evaluation of the health risk from tilapia consumption. Ecotoxicology and Environmental Safety. 93, pp: 45-51. DOI:10.1016/j.ecoenv.2013.03.031.
  36. Turkmen, A.; Turkmen, M.; TQE, Y. and Akyu, I., 2005. Heavy metals in three commercially valuable fish species from Iskenderun Bay, North East Mediterranean Sea, Turkey. Food Chemistry. Vol. 91, pp: 167-172.
  37. USEPA (United States Environmental Protection Agency). 2000. Risk based concentration table. Philadelphia PA: USEPA, Washington, DC.
  38. USEPA (United States Environmental Protection Agency). 1989. Guidance manual for assessing human health risks from chemically contaminated, fish and shellfish. EPA-503/8 -89-002. USEPA, Washington DC.
  39. Van Geast, J., 2010. Bioaccumulation of sediment associated contaminants in freshwater organism: development and standardization of a laboratory method, PHD thesis, University of Guelph, Canada. pp: 1-232.
فصلنامه محیط زیست جانوری
دوره 13، شماره 3
مهر 1400
صفحه 293-300

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار