ارزیابی مطلوبیت زیستگاه جبیر (Gazella bennettii) با استفاده از روش HEP (مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده سنگ مس)

نوع مقاله : محیط زیست جانوری

نویسندگان

1 گروه محیط زیست، دانشکده کشاورزی، منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

2 اداره حفاظت محیط زیست بم، بم، ایران

چکیده

 امروزه از آن­ جایی­ که رشد جمعیت، باعث تخریب زیستگاه­ های حیات‌ وحش در سطح وسیع شده است لذا حفظ و گسترش زیستگاه‌ها نقش به ­سزایی در حفظ حیات‌ وحش و به تبع آن، تنوع‌ زیستی دارد و با ارزیابی زیستگاه به ­راحتی می ­توان به کیفیت زیستگاه‌ رسید. منطقه حفاظت‌ شده سنگ ‌مس، یکی از بهترین و امن‌ ترین زیستگاه‌های جبیر در استان کرمان است. این پژوهش با هدف تعیین عوامل مؤثر برحضور جبیر با استفاده از روش HEP طی سال‌ های 1395 لغایت 1396 برای فصول بهار (دوره بره‌آوری)، تابستان (دوره گرما و کم آبی) و پاییز (دوره جفت‌ گیری) انجام‌ گرفت. متغیر ­های عمده ­ای که برای ارزیابی زیستگاه گونه­ جبیر مورد استفاده قرارگرفتند عبارتند از: شیب، ارتفاع، گریزگاه، زی ­توده‌گیاهی، فاصله تا منبع آب، دره­ های متوسط پر­بوته. ابتدا زیستگاه مد‌نظر به سه ایستگاه (کوهستان، تپه ماهور و دشت) تقسیم‌ بندی، سپس با استفاده از روشHEP  متغیر­های شاخص تعیین و رتبه‌ دهی شدند. نتایج ارزیابی منطقه با استفاده از روش HEP نشان داد، زیستگاه تپه‌ ماهور در فصل بهاره - تابستان با شاخص HSI، 0/89 نسبت به سایر قسمت­ ها از مطلوبیت بالاتری برخوردار است و از بین متغیرهای مورد استفاده، متغیر زی­ توده‌ گیاهی در تمامی فصول برای هر دو ایستگاه، از رتبه بالاتری برخوردار بود که این نشان از غنی بودن منطقه برای تغذیه گونه می ­باشد. از نتایج این مطالعه می‌ توان در اجرای اقدامات حفاظتی و مدیریتی جهت افزایش سطح زیستگاه‌ های مطلوب در استان کرمان استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. شناسنامه منطقه حفاظت ­شده سنگ مس. 1396. اداره حفاظت محیط­ زیست شهرستان بم. 30 صفحه.
  2. اکبری، ح.؛ وارسته ­مرادی، ح. و رضایی، ح.، 1393. بررسی رجحان و ترکیب غذایی جبیر (Gazella bennettii shikari) در فصل بهار در پناهگاه حیات ­وحش دره انجیر استان یزد. دوفصلنامه علمی- پژوهشی خشک بوم. دوره 4، شماره 2، صفحات 2 تا 4.
  3. اکبری، ح.؛ حبیبی ­پور، ا. و موسوی، ج.، 1392. بررسی ترجیح زیستگاهی و اندازه گروه­ های جبیر (Gazella bennettii) در پناهگاه حیات­ وحش دره انجیر یزد. اکولوژی کاربردی. دوره 2، شماره 3، صفحات 81 تا 89.
  4. پورقاسم، م.؛ سلمان­ ماهینی، ع.؛ رضوانی، م. و قلی­ پور، م.، 1394. مقایسه مدل­ های ارزیابی زیستگاه حیات­ وحش در ایران. کنفرانس بین المللی پژوهش ­های نوین در علوم کشاورزی و محیط زیست. کوالامپور، مالزی.
  5. حسینی، م.؛ ریاضی، ب.؛ شمس ­اسفندآباد، ب. و نادری، م.،1396.ارزیابی مطلوبیت زیستگاه کل و بز (Capra aegagrus) در استان گلستان. فصلنامه علمی پژوهشی محیط زیست جانوری. دوره 9، شماره 2، صفحات 9 تا 16.
  6. خاکی­ صحنه، س.؛ علیزاده­ شعبانی، ا.؛ میرسنجری، م.؛ کابلی، م.؛ نوری، ز. و فتاحی، ب.، 1390. ارزیابی زیستگاه پایکای افغانی (Ochotona rufescens) با استفاده از روش ­های رگرسیون منطقی دوتایی و  HEP(مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده لشگردر، همدان). فصلنامه علمی- پژوهشی محیط ­زیست جانوری. دوره 3، شماره 3، صفحات 1 تا 10.
  7. رمیاز، م.؛ نادری، س.؛ کرمی، پ. و بهنام، غ.، 1396. مدل ­سازی مطلوبیت زیستگاه پاییزه و زمستانه گوسفند وحشی (Ovis orientalis) در منطقه حفاظت ­شده پرور براساس روش حداکثر آنتروپی بیشینه (MaxEnt). فصلنامه علمی پژوهشی محیط ­زیست جانوری. دوره 9، شماره 2، صفحات 17 تا 24.
  8. زارعی، ا.، 1387. ارزیابی زیستگاه جبیر (Gazella bennetii) در پارک ملی توران. پایان­ نامه کارشناسی ­ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران. 101صفحه.
  9. ضیایی، ه.، 1387. راهنمای صحرایی پستانداران ایران. انتشارات سازمان حفاظت محیط ­زیست. چاپ دوم. 426 صفحه.
  10. قندالی، م.؛ علیزاده، ا.؛ کرمی، م. و کابلی، م.، 1393. ارزیابی زیستگاه گوسفند وحشی (Ovis orientalis) در پارک ملی کویر با استفاده از روش تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی. نشریه محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران. دوره 67، شماره 2، صفحات 185 تا 194.
  11. کرمی، م.؛ ریاضی، ب. و کلانی، ن.، 1385. ارزیابی زیستگاه کفتار راه راه ایرانی (Hyaena hyaena hyaena) در پارک ملی خجیر و ارائه مدل مطلوبیت به ­کمک روش HEP. نشریه علوم محیطی. دوره 11، شماره 77 تا 86.
  12. کریمیان، ع. و حسین ­جعفری، س.، 1394. انتخاب زیستگاه تابستانه و پاییزه آهوی ایرانی (Gazella subgutrrosa) براساس جوامع گیاهی (بررسی موردی: دشت کالمند استان یزد). فصلنامه علوم محیطی. دوره 13، شماره 3، صفحات 125 تا 133.
  13. مکی، ت.؛ فاخران، س.؛ مرادی، ح.؛ ایروانی، م. و فرهمند، م.، 1391. ارزیابی اثرات بوم شناختی کنارگذر غرب اصفهان بر پناهگاه حیات وحش قمیشلو با استفاده از روشHEP . اکولوژی کاربردی. دوره 1، شماره 2، صفحات 39 تا 51.
  14. وارسته ­مردای،ح.؛سلمان ­ماهینی، ع. و قلی ­پور، م.، 1394. ارزیابی زیستگاه حیات­ وحش. انتشارات دی­ن گار. چاپ اول. 450 صفحه.
  15. Canter, L.W. and Atkinson, S.F., 2011. Multiple uses of indicators and indices in cumulative effects assessment and management. Environmental Impact Assessment Review. Vol.31, pp: 491-501.
  16. Chandrakant Gaikwad, M. and Shivaji Narwade, S.M., 2016. The status of Chinkara Gazella bennettii (Mammalia: Cetartiodactyla: Bovidae) at Mayureshwar Wildlife sanctuary, Supe, Baramati, Pune and a note on its current Distribution in the southwestern Region of the Deccan Plateau of Maharashtra, India. Journal of Threatened Taxa. Vol. 8, No. 3, pp: 8590-8595.
  17. Dumax, N. and Rozan, A., 2011. Using an adapted HEP to assess environmental cost. Ecological Economics. Vol. 72, pp: 53-59.
  18. Douglas, H.J.; Haseltine, S.D. and Cowardin, L.M., 1994.Wildlife habitat management on the northern prairie landscape.Landscape and Urban Planning. Vol.28, pp: 5-21.
  19. Fukuda, S.H.; Tanakura, T.; Hiramatsu, K. and Harada, M., 2015.Assessment of spatial habitat heterogeneity by coupling data driven habitat suitability models with a 2D hydrodynamic model in small-scale streams.Ecological Informatics. Vol.  29, No. 2, pp :147-155.
  20. Hightower, J.E.; Harris, J.E.; Raabe, J.K.; Brownell, P. and Drew, C.A., 2012. A Bayesian Spawning Habitat Suitability Model for American Shad in Southeastern United States Rivers. Journal of Fish and WildlifeManagement. Vol. 3, No. 2, pp: 184-198.
  21. He, J.; Chun, L.J. and li, C.H., 2017.The evaluation for the impact of land use change on habitat quality: A joint contribution of cellular automata scenario simulation and habitat quality assessment model.Ecological Modelling. Vol. 366, No. 24, pp: 58-67.
  22. Herzoga, F.; Luscher, G.; Arndorfer, M.; Bogers, M.; Balazs, K.; Bunced, R.G.H.; Dennis, P.; Falusi, E.; Friedel, J.K.; Geijzendorffer, I.R.; Gomiero, T.; Jeanneret, P.; Moreno, G.; Oschatzb, M.L.; Paoletti, M.G.; Sarthou, J.P.; Stoyanova, S.; Szerencsits, E.; Wolfrum, S.; Fjellstad, W. and Bailey, D., 2017. European farm scale habitat descriptors for the evaluation of biodiversity. Ecological Indicators. Vol.77, pp: 205-217.
  23. Hindmarch, S.; Elliott, J.E., McCann, S. and Levesque, P., 2017. Habitat use by barn owls across a rural to urban gradient and an assessment of stressors including, habitat loss, rodenticide exposure and road mortality. Landscape and Urban Planning. Vol. 164, pp: 132-142.
  24. Imam, E.; Kushwaha, S.P.S.  and Singh, A., 2009. Evaluation of suitable tiger habitat in Chandoli National Park, India, using multiple logistic regression. Ecological Modelling. Vol.220, pp: 3621-3629.
  25. Makki, T.; Fakheran, S.; Moradi, H.; Iravani, M. and Senn, J., 2013. Landscape scale impacts of transportation infrastructure on spatial dynamics of two vulnerable ungulate species in Ghamishloo Wildlife Refuge, Iran. Ecological Indicators. Vol.31, pp: 6-14.
  26. Oliver,I.; Eldridge, D.G.; Nadolny, C.H. and Martin, W.K., 2014. What do site condition multi-metrics tell us about species biodiversity? Ecological Indicators. Vol. 38, pp: 262-271.
  27. Ruter, S.; Matthies, S. and Zoch, L., 2017.Applicability of Modified Whittaker plots for habitat assessment in urban forests: Examples from Hannover, Germany.Urban Forestry & Urban Greening. Vol.21, pp: 116-128.
  28. Yang, H.; Vina, A.; Tang, Y.; Zhang, J.; Wang, F.; Zhao, Z. and Liu, J., 2017. Range-wide evaluation of wildlife habitat change: A demonstration using Giant Pandas. Biological Conservation. Vol.213, pp: 203-209.
فصلنامه محیط زیست جانوری
دوره 11، شماره 3
پاییز 1398
صفحه 21-28

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار