ارزیابی فاکتورهای سرطان زایی و غیرسرطان زایی فلزات سنگین در عضله ماهیان غالب رودخانه بهمنشیر

نوع مقاله : زیست شناسی (جانوری)

نویسندگان

1 گروه زیست شناسی دریا، دانشکده علوم دریایی و اقیانوسی، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر، ایران

2 گروه محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

این تحقیق با هدف ارزیابی ریسک سرطان ­زایی و غیرسرطان ­زایی فلزات سنگین جیوه، کادمیوم و سرب درعضله ماهیان بیاح (Liza abu)، شانک زرد باله (Acanthopagrus latus) و شبه شوریده چشم درشت (Pennahia anea) رودخانه بهمنشیر در فصل زمستان انجام شد. 90 نمونه ماهی شبه شوریده چشم درشت، بیاح و شانک زرد باله به­ صورت کاملاً تصادفی از 5 ایستگاه مورد مطالعه به وسیله تورهای گوشگیر رودخانه ای توسط صیادان بومی منطقه تهیه شدند. سنجش فلزات سنگین مورد مطالعه به­روش جذب اتمی و سیستم کوره گرافیتی با کمک دستگاه Perkin Elmer 4100 انجام شد. به­ منظور تکمیل اطلاعات در بخش مخاطرات وارده بر سلامت انسانی اقدام به تکمیل پرسشنامه به ­صورت تصادفی گردید. حداقل و حداکثر وزن مردان و زنان مورد مطالعه 54 و 107 کیلوگرم و میانگین وزنی کیلوگرم 13/803±73/62 بود. غلظت جیوه، سرب، کادمیوم در عضله ماهی شانک زرد باله بالاتر از شبه شوریده چشم درشت و بیاح به ­دست آمد (0/05>P). الگوی تجمع فلزات سنگین در عضله سه گونه بیاح، شانک زرد باله و شبه شوریده چشم درشت به ­صورت سرب>کادمیوم>جیوه بود. در سه گونه ماهی می­ توان گفت که هر سه گونه نسبت به سرب سرطان ­زایی داشته اما نسبت به جیوه فقط گونه شانک از حد استاندارد خارج بوده است. درخصوص کادمیوم می­ توان گفت که هر سه گونه در محدوده معرفی شده بوده و برای مصرف انسان از نظر سرطان ­زایی مشکلی ایجاد نمی­ کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of carcinogenicity and non-carcinogenicity of heavy metals in the dominant muscle of Bahmanshir River

نویسندگان [English]

  • Azita Koshafar 1
  • Ahmad Savari 1
  • Nasrin Sakhaei 1
  • Bita Archangi 1
  • Fatemeh Karimi Organi 2
1 Department of Marine Biology, Faculty of Marine and Oceanic Sciences, Khorramshahr University of Marine Science and Technology, Khorramshahr, Iran
2 Department of Environment, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

The aim of this study was to evaluate the risk of carcinogenesis and non-carcinogenicity of heavy metals of mercury, cadmium and lead in the muscle of Liza abu, Acanthopagrus latus and Pennahia anea in the winter from Bahmanshir River. 90 specimens of pseudo-sharked, coarse, dark-skinned, and yellow-white-skinned specimens were prepared completely randomly from 5 stations studied by river snail runners by native fishermen. The heavy metals were studied by atomic absorption and graphite furnace systems with the aid of Perkin Elmer 4100. In order to complete the information in the section on human health risks, the questionnaire was completed randomly. The minimum and maximum weight of men and women were 54 and 107 kg and weight was 73.80±13.803. The concentrations of mercury, lead, cadmium in the muscle of, Acanthopagrus latus was higher than more Liza abu and Pennahia anea (P<0.05). The pattern of heavy metals accumulation in the three species of muscle, the Liza abu, Acanthopagrus latus and Pennahia anea were lead> cadmium> mercury. In three species of fish, it can be said that all three species were carcinogenic to lead, but only the species of shank was outside the standard standard for mercury. Regarding cadmium, it can be said that all three species are in the range and are not a problem for human consumption for carcinogenesis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Risk Assessment
  • Heavy Metal Fish
  • Muscle
  • Bahmanshir River

مراجع

  1. اسماعیلی­ ساری،ع.، 1381. آلاینده­ ها، بهداشت و استاندارد محیط زیست. انتشارات نقش مهر، چاپ اول، تهران. 767 صفحه.
  2. اسماعیلی­ ساری، ع.؛ عبداله ­زاده، ا.؛ جورابیان­ شوشتری، ش. و قاسمپوری، س.م.، 1390. تعیین حد مجاز مصرف ماهی از نظر ترکیبات جیوه. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا. جلد 1، شماره 2، صفحات 24 تا 31.
  3. پناهنده، م.؛ منصوری، ن.؛ خراسانی، ن.؛ کرباسی، ع. و ریاضی، ب.، 1392. تخمین مواجهه و خطر بالقوه ناشی از مصرف اردک ماهی (Esox lucius)، ماهی شاه کولی (Chaleaiburnus chaleoide) و کپور معمولی (Cyprinus carpio) حاوی سه فلز سرب، کادمیوم و کروم در بومیان حاشیه تالاب انزلی. فصلنامه اکوبیولوژی تالاب. جلد 5، شماره 16، صفحات 83 تا 90.
  4. چراغی، م.؛ اسپرغم، ا. و نوریایی، م.ح.، 1391. ارزیابی ریسک کادمیوم ناشی از مصرف ماهی شیربت (Barbus grypus) رودخانه اروند. مجله اکوبیولوژی تالاب. جلد 4، شماره 13، صفحات 75 تا 82.
  5. چراغی، م.؛ پورخباز، ح.ر. و جوانمردی، س.، 1392. تعیین غلظت جیوه در ماهی خوراکی بیاح (Liza abu) رودخانه کارون. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران. جلد 23، شماره 103، صفحات 105 تا 113.
  6. رجایی، ق.؛ پورخباز، ع. و حصاری ­مطلق، س.، 1391. ارزیابی ریسک فلزات سنگین منابع آب زیرزمینی دشت علی­ آباد کتول. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی. جلد 4، شماره 2، صفحات 155 تا 163.
  7. رومیانی، ل.؛ ولایت­ زاده، م. و مشایخی، ف.،1395. ارزیابی خطر فلزات سنگین جیوه، کادمیوم، سرب و آرسنیک در دو گونه ماهی شیربت (Tor grypus) و سیاه ماهی (Capoeta capoeta) در رودخانه حله بوشهر. مجله زیست­ شناسی تکوینی. جلد 8، شماره 4، صفحات 45 تا 58.
  8. عسکری­ ساری، ا.؛ خدادادی، م.؛ کاظمیان، م.؛ ولایت ­زاده، م. و بهشتی، م.، 1389. اندازه ­گیری و مقایسه فلزات سنگین (Zn، Mn، Cu، Fe) در ماهی بیاح (Liza abu) رودخانه­ های کارون و بهمنشیر استان خوزستان. مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی. جلد 5، شماره 1، صفحات 61 تا 70.
  9. عسکری­ ساری، ا.؛ ولایت­ زاده، م. و بهشتی، م. و خدادادی، م.، 1390. میزان تجمع فلزات سنگین جیوه، سرب و کادمیوم در بافت های ماهی بیاح (Liza abu) رودخانه های کارون و بهمنشیر استان خوزستان. مجله علمی شیلات ایران. جلد 20، شماره 2، صفحات 131 الی 140.
  10. عسکری­ ساری، ا. و ولایت ­زاده، م.، 1393. فلزات سنگین در آبزیان. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. چاپ اول. 380 صفحه.
  11. کاظمیان،م.؛عسکری­ ساری،ا. و سنجر، ف.، ۱۳۸۸. اندازه­ گیری و مقایسه سرب و کادمیوم در دو گونه ماهی شانک زرد باله Acanthopagrus latus و زمین­ کن دم نواری Platycephalus indicus  در منطقه صیادی بندر ماهشهر.  همایش بین­ المللی خلیج فارس، بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر. 11 صفحه.
  12. کوشافر، ا. و ولایت­ زاده، م.، 1393. مقایسه تجمع زیستی فلزات سنگین در عضله دو گونه ماهی بیاح آب شیرین (Liza abu) و شانک زرد باله (Acanthopagrus latus) رودخانه بهمنشیر در فصل تابستان. فصلنامه اکوبیولوژی تالاب. جلد 6، شماره 22، صفحات 59 تا 72.
  13. کوشافر، ا.؛ سواری، ا.؛ سخایی، ن.؛ ارچنگی، ب. و کریمی اورگانی، ف.، 1397. تعیین سطح آلودگی ناشی از فلزات سنگین در آب و رسوبات رودخانه بهمنشیر. فصلنامه اکوبیولوژی تالاب. جلد 10، شماره 36، صفحات 53 تا 64.
  14. فتاحی­ پور، س.؛ نبوی، س.م.ب.؛ نیک­ پور، ی. و رجب­ زاده، ا.، 1393. بررسی تجمع زیستی جیوه کل در بافت خوراکی و غیرخوراکی ماهی بیاح (Liza persicus) و ارتباط آن با برخی مشخصات زیست سنجی در محدوده خوریات ماهشهر. دومین همایش ملی و تخصصی پژوهش­ های محیط ­زیست ایران، انجمن ارزیابان محیط ­زیست هگمتانه، همدان. 14 صفحه.
  15. ولایت­ زاده، م. و نجفی، م.، 1392. اکولوژی رودخانه ­ها و تالاب­ های استان خوزستان. انتشارات ترقی، چاپ اول، تهران. 188 صفحه.
  16. ولایت ­زاده، م.؛ عسکری­ ساری، ا.؛ خدادادی، م.؛ کاظمیان، م. و بهشتی، م.، 1393. اندازه ­گیری و مقایسه غلظت فلزات سنگین جیوه، سرب و کادمیوم در بافت ­های ماهی بیاح (Liza abu) رودخانه­ های کارون و دز استان خوزستان. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط ­زیست. جلد 16، شماره 3، صفحات 51 تا 61.
  17. Agah, H.; Leermakers, M.; Elskens, M.; Fatemi, S.M.R. and Baeyens, W., 2009. Accumulation of trace metals in the muscle and liver tissues of five species from the Persian Gulf, J of Environmental Monitoring and Assessment. Vol. 157, pp: 499-514.
  18. Ahmad, A.K. and Shuhaimi-Othman, M., 2010. Heavy metal concentration in sediments and fishes from Lake Chini, Pahang, Malaysia. J of Biological Sciences. Vol. 10, No. 2, pp: 93-100.
  19. Alonso, M.L.; Montana, F.P.; Miranda, M.; Castillo, C.; Hernandez, J. and Benedito, J., 2004. Interactions between toxic (As, Cd, Hg and Pb) and nutritional essential (Ca, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Se, Zn) elements in the tissues of cattle from NW Spain. J of BioMetals.Vol. 17, pp: 389-397.
  20. Al-Najare, G.A.; Hantoush, A.A.; Al-Shammary A.C. and Al-Saad, H.T., 2013. Bioaccumulation of heavy metals in Acanthopagrus latus collected from Iraqi marine waters. Iraqi Journal of Aquaculture. Vol. 10, No. 2, pp: 107-122.
  21. Anderson, J.; Levine, A.; Peterson, J.; Paulsen, M.; Seidel, P. and Turnblom, S., 2010. Human health risk assessment guidance. Oregon department of environmental quality, environmental cleanup program. 10-L8023-10/18.
  22. Bahnasawy, M.; Khidr, A. and Dheina, N., 2011. Assessment of heavy metal concentrations in water, plankton, and fish of Lake Manzala, Egypt. Turkish Journal Zoology. Vol. 35, No. 2, pp: 271-280.
  23. Bellassoued, K.; Hamza, A.; Pelt, J. and Elfeki, A., 2013. Seasonal variation of Sarpa salpa fish toxicity, as related to phytoplankton consumption, accumulation of heavy metals, lipids peroxidation level in fish tissues and toxicity upon mice. Environmental Monitoring and Assessment. Vol. 185, pp: 1137-1150.
  24. Berlin, M., 1985. Handbook of the Toxicology of Metals. Elsevier Science Publishers, London. Editors 2nd. Vol. 2, pp: 376-405.
  25. Cura, J. and Bernay, W., 1999. Ecological and Human health risk assessment guidance for aquatic environments, dredging operation and environmental research program. Technical report 4.
  26. Derrag, Z.; Dali, Y. and Mesli, L., 2014. Seasonal Variations of Heavy Metals in Common Carp (CyprinusCarpio L., 1758) Collected from Sikkak Dam of Tlemcen (Algeria).Journal of Engineering Research and Applications. Vol. 4, No. 1, pp: 1-8.
  27. Hantoush, A.A.; Al-Najare, G.A.; Amteghy, A.H.; Al Saad, H.T. and Abd Ali, K., 2012. Seasonal variations of some trace elements concentrations in Silver Carp Hypophthalmichthys molitrix Consolidated from farms in central Iraq. Marsh Bulletin. Vol. 7, No. 2, pp: 126-136.
  28. Hosseinkhezri, P. and Tashkhourian, J., 2011. Determination of heavy metals in Acanthopagrus latus from the Bushehr seaport (coastal of Persian Gulf), Iran. International Food Research Journal. Vol. 18, pp: 791-794.
  29. Lei, Z.; Qianjiahua, L.; Shinguang, SH.; Nan, Z.; Quishi, S. and Cheng, L., 2015. Heavy metal pollution, fractionation and potential ecological risks in sediments from lake Chaohu and the sorrunding river. International Journal of environment. Vol. 12, pp: 14115-14131.
  30. Levengood, J.M.; Soucek, D.J.; Sass, G.G.; Dickinson, A. and Epifanio, J.M., 2014. Elements of concern in fillets of bighead and silver carp from the Illinois River, Illinois. Chemosphere. Vol. 104, pp: 63-68.
  31. Majnoni, F.; Mansouri, B.; Rezaei, M.R. and Hamidian, A.H., 2013. Metal concentration in tissues of common carp, Cyprinus carpio and silver carp, Hypophthalmichthys molitrix from the Zarivar Wetland in Weastern Iran. Archives of Polish Fisheries. Vol. 21, pp: 11-18.
  32. Meucci, V.; Laschi, S.; Minunni, M.; Pretti, C.; Intorre, L.; Soldani, G. and Mascini, M., 2009. An optimized digestion method coupled to electrochemical sensor for the etermination of Cd, Cu, Pb and Hg in fish by square wave anodic stripping voltammetry. Journal of Talanta. Vol. 77, Vol. 3, pp: 1143-1148.
  33. Mortazavi, M.S. and Sharifian, S., 2011. Mercury Bioaccumulation in Some Commercially Valuable Marine Organisms from Musa Bay, Persian Gulf. International J of Environmental Research. Vol. 5, No. 3, pp: 757-762.
  34. Niazi, A.; Momeni-Isfahani, T. and Ahmari, Z., 2009. Spectrophotometric determination of mercury in water samples after cloud point extraction using nonionic surfactant triton x-114. J of hazardous materials. Vol. 165, pp: 1200-1203.
  35. Regional Organization for the Protection of the Marine Environment (ROPME). 1999. Manual of oceanographic observations and pollutant analysis methods. ROPME. Kuwait. Vo1. 20.
  36. Saei-Dehkordi, S.S.; Fallah, A.A. and Nematollahi, A., 2010. Arsenic and mercury in commercially valuable fish species from the Persian Gulf: influence of season and habitat. Food and Chemical Toxicology. Vol. 48, No. 10, pp: 2945-2950.
فصلنامه محیط زیست جانوری
دوره 11، شماره 4
دی 1398
صفحه 155-162

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار