بررسی مطلوبیت زیستگاه و مسیرهای ارتباطی آهوی ایرانی در غرب استان کرمانشاه و شرق کشور عراق (مطالعه موردی: منطقه شکارممنوع قراویز)

نوع مقاله : تنوع زیستی

نویسندگان

گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

چکیده

ارتباط یک ویژگی مهم سیمای سرزمین است که در صورت نابودی، تنوع ­زیستی در معرض خطر جدی قرار می‌گیرد. آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa subgutturosa) ­از گونه‌های شاخص دشت‌ های ایران است که در منطقه شکار ممنوع قراویز در غرب استان کرمانشاه پراکنش دارد. به ­دلیل آسیب‌ پذیر­بودن زیستگاه‌های این‌ گونه، تهدیدات متعددی پتانسیل تأثیرگذاری را بر روی این‌ گونه دارند. درنتیجه حفظ زیستگاه‌ های مطلوب و راه‌ های ارتباطی بین این زیستگاه‌ ها ضروری است. هدف این مطالعه شناسایی مسیرهای ارتباطی گونه در منطقه شکار ممنوع قراویز با بخش‌های غربی محدوده پراکنش گونه در کشور عراق است. ابتدا مطلوبیت زیستگاه گونه با استفاده از مدل مکسنت تهیه شد. سپس نتایج مدل به مرزی که محدوده گدار بین ایران و عراق را شـامل می‌ شـود تعمیم داده شد. به‌ منظور مدل‌ سازی، از نقاط حضور گونه و 9 متغیر زیستگاهی استفاده شد. با اعمال حد آستانه بر روی نقشه مطلوبیت زیستگاه، بلوک‌های زیستگاهی شناسایی شدند. از معکوس نقشه مطلوبیت به‌ عنوان نقشه هزینه جا به‌ جایی استفاده شد. مدل‌ سازی دالان با استفاده از روش تحلیل کم ­ترین هزینه، بین بلوک‌ های زیستگاهی صورت گرفت. نتایج نشان داد که متغیرهای فاصله از جاده، ارتفاع و شیب ‌بر روی گونه، بیش ­ترین تأثیر را داشته‌ اند. براساس متریک‌ های تراکم و مطلوبیت سیمای سرزمین، بالاترین ارزش حفاظتی برای جا به‌ جایی بین لکه‌های زیستگاهی، مربوط به دالان‌ های غربی منطقه قراویز در مجاورت با کشور عراق است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of Habitat Suitability and Connectivity Pathways of Persian Gazelle (Gazella subgutturusa subgutturosa) in the West of Kermanshah province and East of Iraq (Case Study: Qaraviz No-Hunting Area)

نویسندگان [English]

  • Mina Esmaeili
  • Kamran Shayesteh
  • Peyman Karami
Department of Environment Science, Faculty of Natural resources and Environment Science, Malayer university, Malayer , iran
چکیده [English]

Communication is an important feature of the landscape, which in the event of destruction of biodiversity gets in serious denger. Persian Gazelle (Gazella subgutturosa subgutturosa) is one of the salient species of Iranian plain which is distributed in the no hunting area of Qaraviz in the west of Kermanshah province. Due to the vulnerability of habitats of this species, numerous threats have potential to affect this species. As a result, preservation of suitable habitats and communication pathways between these habitats is necessary. The aim of this study is identifying the communication pathways of the species in the Qaraviz no hunting area with western parts of the distribution range in Iraq. Initially, suitability of the species habitat was obtained using the Maxent model. Then, the results of the model were extended to the boundary that includes the connectivity range between Iran and Iraq. In order to modelling, presence points of species and 9 habitat variables were used. By applying the threshold on the habitat suitability map, the habitat blocks were identified. The reversal of the suitability map was used as transfer cost map. Paradigm modeling was conducted using the least cost analysis method between the habitat blocks. The results showed that the variables of distance from the road, height and slope had the most effect on the species. Based on the density and suitability of landscape metrics, the highest protection value for the displacement between habitat spots, belongs to the western corridors of the Qaraviz area in the vicinity of Iraq.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Gazelle
  • Qaraviz
  • Iraq
  • Corridor
  • Least cost path
  1. ابراهیمی، ا.؛ احمدزاده، ف. و نعیمی، ب.، 1397. مناطق داغ زیستگاهی خانواده گربه‌ سانان تحت اقلیم کنونی در ایران. فصلنامه محیط‌ زیست جانوری. دوره 10، شماره 4، صفحات 1 تا 12.
  2. اکبری ­هارونی، ح.؛ بهروزی ­راد، ب. و حسن‌زاده­ کیابی، ب.، 1387. بررسی رضامندی زیستگاه آهو در منطقه حفاظت‌ شده کالمند- بهادران استان یزد. مجله محیط‌ شناسی. دوره 34، شماره 46، صفحات 113 تا 118.
  3. الماسیه، ک.؛ کابلی، م.؛ رسولی، ف.؛ قدیریان، ط.؛ فهیمی، ه. و آبتین، ا.، 1396. شناسایی بلوک‌ ها وکریدورهای زیستگاهی خرس سیاه ایرانی (Ursus thibetanus gedrosianus) در استان هرمزگان. فصلنامه محیط‌ زیست جانوری. سال9، شماره 1، صفحات 28 تا 31.
  4. امامی، م.؛ میرکریمی، س. و سلمان­ ماهینی، ع.، 1397. مسیریابی بهینه خطوط لوله گاز طبیعی به ­کمک روش LCPA، منطقه مورد مطالعه: ذهنه زاو استان گلستان. مجله جغرافیایی آمایش فضا. سال 8، شماره 27،  صفحات 77 تا 100.
  5. امیری، س.، 1395. تعیین زیستگاه‌ های ارتباطی بالقوه گونه سنجاب ایرانی (Sciurus anomalus; Gmelin, 1778) در حدفاصل جنگل‌ های بلوط حومه شهرستان مریوان و شهر سروآباد در استان کردستان. پایان‌ نامه کارشناسی ­ارشد. دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه کردستان. 101 صفحه.
  6. انصاری، ا.، 1394. مدل‌ سازی مطلوبیت زیستگاه درنای معمولی (Grus grus) در تالاب میقان اراک. فصلنامه اکوبیولوژی تالاب. دوره 7، شماره 24، صفحات 57 تا 70.
  7. آقانجفی، ش. و سالاری، ل.، 1396. بررسی انتخاب زیستگاه بهاره آهوی کوهی (Gazella gazella) در جزیره فارور، خلیج‌ فارس. فصلنامه محیط‌ زیست جانوری. دوره 9، شماره 3، صفحات 35 تا 40.
  8. پیری­ صحراگرد، ح.؛ زارع ­چاهوکی، م. و آذرنیوند،ح.، 1395. کاربرد روش آنتروپی حداکثر در مدل­ سازی پیش­بینی پراکنش رویشگاه ­های گیاهی (مطالعه موردی: مراتع بخش خلجستان استان قم). فصلنامه مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران. دوره 69، شماره 4، صفحات 819 تا 834.
  9. ثنایی، ف.؛ ماهینی، ع.؛ میرکریمی، س.ح. و وارسته مرادی، ح.، 1391. بررسی اکولوژی کریدور و تکه‌ تکه شدن زیستگاه. اولین همایش ملی جغرافیا، مخاطرات محیطی و توسعه پایدار. اهواز. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. 7 صفحه.
  10. جاپلقی، م.؛ غلامعلی­ فرد، م. و شایسته، ک.، 1396. پایش و تحلیل الگوی سیمای سرزمین استان لرستان و فرآیند تغییر آن در محیط GIS. محیط‌ زیست طبیعی. دوره 70، شماره 1، صفحات 15 تا 36.
  11. جعفری، ع.؛ میرزائی، ر.؛ زمانی، ر. و محمودی، ا.، 1394. مدل ­سازی پراکنش قوچ و میش اصفهان در منطقه حفاظت شده تنگ صیاد براساس بهبود اریب داده­ های حضور و انتخاب متغیرهای مناسب با استفاده از روش آنتروپی حداکثر. فصلنامه بوم ­شناسی کاربردی. سال 5، شماره 15، صفحات 39 تا 48.
  12. حسینی، گ.؛ شمس ­اسفندآباد، ش. و علیزاده­ شعبانی، ا.، 1395. ارزیابی مطلوبیت زیستگاه آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa subgutturosa) در منطقه حفاظت‌ شده هفتادقله استان مرکزی. محیط‌ زیست طبیعی. دوره 69، شماره 4، صفحات 965 تا 979.
  13. خسروی، ر.؛ همامی، م.ر. و ملکیان. م.، 1396. ارزیابی پیوستگی سیمای سرزمین و کریدورهای مهاجرتی آهوی گواتردار (Gazella subgutturosa) در مناطق مرکزی ایران. بوم‌ شناسی کاریردی. دوره 6، شماره 4، صفحات 49 تا 64.
  14. رادنژاد، ه.؛ مشتاقی، م.؛ عموئیان، ا. و جمالی­ منش، ا.، 1395. مدل‌ سازی توزیع پراکنش آهوی گواتردار (Gazella subgutturosa) در پارک ملی بمو با روش حداکثر آنتروپی MAXENT. فصلنامه محیط‌ زیست جانوری. دوره 8، شماره 2، صفحات 17 تا 24.
  15. رازقندی، ع.؛ زبردست، ل.؛ جعفری، ح.ر. و یاوری، ا.ر.، 1397. کمی­ سازی تغییرات زیستگاهی آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa subgutturosa) در پناهگاه حیات‌ وحش شیراحمد سبزوار با استفاده از متریک‌های اکولوژی سیمای سرزمین. فصلنامه محیط‌ زیست جانوری. دوره 10، شماره 3، صفحات 9 تا 16.
  16. رنجبر، ن. و شاهقلیان، ج.، 1392. روش‌ های ارزیابی مطلوبیت زیستگاه. نخستین کنفرانس بین‌ المللی اکولوژی سیمای سرزمین. اصفهان. دانشگاه صنعتی اصفهان. 6 صفحه.
  17. زارع ­چاهوکی، م. و  عباسی، م.، 1395. تعیین رویشگاه بالقوه گونه گیاهی ارمک یا Ephedra strobilacea L. با استفاده از مدل آنتروپی حداکثر در مراتع پشتکوه استان یزد. نشریه حفاظت از زیست­ بوم گیاهان. دوره 4، شماره 9، صفحات 195 تا 212.
  18. شبانی، ا.؛ حبیب­ زاده، ن. و حسینی ­قمی، م.م.، 1396. تعیین اولویت کریدورهای حیات ‌وحش بین مناطق حفاظت ‌شده استان آذربایجان­ شرقی. جغرافیا و پایداری محیط. دوره 7، شماره 23، صفحات 67 تا 82.
  19. طرح مدیریت و حفاظت از آهوی ایرانی. 1389. سازمان حفاظت محیط‌ زیست. بخش پستانداران. 13 صفحه.
  20. عبداللهی، ص. و ایلدرمی، ع.ر.، 1396. ارزیابی چیدمان مکانی سیمای سرزمین به‌ منظور دستیابی به اقدامات حفاظتی. فصلنامه محیط ‌زیست و توسعه پایدار. دوره 8، شماره 16، صفحات 5 تا 18.
  21. عسگری، ا.؛ خوشبخت، ک.؛ صوفی ­زاده، س. و کامبوزیا، ج.، 1393. ارزیابی تنوع گیاهان کشاورزی و تأثیرگذاری فاکتورهای مدیریتی در منطقه شکار ممنوع قراویز. بوم‌ شناسی کشاورزی. جلد 6، شماره 4، صفحات 812 تا 822.
  22. قاسمی­ خادمی، ت.، 1392. آهوهای ایران. اولین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار. تهران. موسسه آموزش عالی مهر اروند. 11 صفحه.
  23. کاظمی­ جهندیزی، ا.؛ کابلی، م.؛ کرمی، م. و صوفی، م.، 1394. تعیین ظرفیت برد زیستگاه و رژیم غذایی آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa subgutturosa) در پارک ملی سرخه‌ حصار تهران. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌ زیست. دوره 17، شماره 1، صفحات 135 تا 143.
  24. کرمی، پ.، 1393. مدل‌ سازی مطلوبیت زیستگاه آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa subgutturosa) در منطقه شکار ممنوع قراویز با استفاده از تجزیه‌ و تحلیل آشیان اکولوژیک (ENFA). پایان‌ نامه کارشناسی­ ارشد. دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان. 125 صفحه.
  25. کرمی، پ.؛ اسماعیل‌ پور، ی.؛ قاسمی، ص. و شریفی، م.، 1394. تعیین عرصه‌ های مستعد احداث آبشخور برای آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa subgutturosa) با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: منطقه شکار ممنوع قراویز). فصلنامه محیط‌ زیست جانوری. دوره 7، شماره 3، صفحات 1 تا 12.
  26. کرمی، پ.؛ کمانگر، م. و حسینی، س.م.، 1395. مدل‌ سازی مطلوبیت زیستگاه آهوی ایرانی (Gazella subgutturos subgutturosa) در منطقه شکار ممنوع قراویز و استان کرمانشاه با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی. مجله پژوهش‌ های جانوری. دوره 29، شماره 3، صفحات 340 تا 352.
  27. مددی، م.؛ اکبرنژاد، ف. و قربان­ زاده، س.، 1397. مدل‌ سازی مطلوبیت زیستگاه آهو (Gazella subgutturosa) در پارک ملی گلستان. فصلنامه محیط‌ زیست جانوری. دوره 10، شماره 1، صفحات 9 تا 18.
  28. مشهدی ­احمدی، ا.ع.؛ شمس ­اسفندآباد، ب. و گشتاسب میگونی، ح.، 1393. مدل‌ سازی مسیرهای گدار گوسفند وحشی البرز مرکزی (O.o.arkali & O.o.vigneii) با استفاده از آنالیز کم ­ترین هزینه مسیر در استان تهران. فصلنامه علوم و مهندسی محیط ‌زیست. دوره 1، شماره 3، صفحات 41 تا 58.
  29. مکی، ت.؛ فاخران، س.؛ مرادی، ح.؛ ایروانی، م. و فرهمند، م.، 1391. ارزیابی اثرات بوم‌ شناختی کنارگذر غرب اصفهان بر پناهگاه حیات‌ وحش قمیشلو با استفاده از روش HEP. فصلنامه بوم‌ شناسی کاربردی. دوره 1، شماره 2، صفحات 39 تا 52.
  30. Bagli, S.; Geneletti, D. and Orsi, F., 2011. Routeing of power lines through least-cost path analysis and multicriteria evaluation to minimise environmental impacts. Environmental Impact Assessment Review. Vol. 31, No. 3, pp: 234-239.
  31. Baldwin, R., 2009. Use of maximum entropy modeling in wildlife research. Entropy. Vol. 11, No. 4, pp: 854-866.
  32. Chetkiewicz, C.L.B. and Boyce, M.S., 2009. Use of resource selection functions to identify conservation corridors. Journal of Applied Ecology. Vol. 46, No. 5, pp: 1036-1047.
  33. Cushman, S.A. and Wasserman, T.N., 2018. Landscape Applications of Machine Learning: Comparing Random Forests and Logistic Regression in Multi-Scale Optimized Predictive Modeling of American Marten Occurrence in Northern Idaho, USA. In Machine Learning for Ecology and Sustainable Natural Resource Management. Springer, Cham. pp: 185-203.
  34. Fabrizio, M.; Di Febbraro, M.; D’Amico, M.; Frate, L.; Roscioni, F. and Loy, A., 2019. Habitat suitability vs landscape connectivity determining roadkill risk at a regional scale: a case study on European badger (Meles meles). European Journal of Wildlife Research. Vol. 65, No. 1, 7 p.
  35. Kaminsin, D. and Suttidate, N., 2019. Identifying potential dispersal corridors for Malayan tapirs (Tapirus indicus) in southern Thailand. Walailak Procedia.Vol. 2019, No. 3, 145 p.
  36. Majumdar, K.; Adhikari, D.; Datta, B.K. and Barik, S.K., 2019. Identifying corridors for landscape connectivity using species distribution modeling of Hydnocarpus kurzii (King) Warb. a threatened species of the Indo-Burma Biodiversity Hotspot. Landscape and ecological engineering. Vol. 15, No. 1, pp: 13-23.
  37. Sawyer, S.C.; Epps, C.W. and Brashares, J.S., 2011. Placing linkages among fragmented habitats: do least‐cost models reflect how animals use landscapes? Journal of Applied Ecology. Vol. 48, No. 3, pp: 668-678.