مدل سازی مطلوبیت زیستگاه کل و بز (Capra aegagrus) به کمک روش تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی در پارک ملی گلستان

نوع مقاله : تنوع زیستی

نویسندگان

گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، صندوق پستی:15739-49138

چکیده

امروزه جدایی زیستگاه اثرات بسیار مهم بوم‌ شناسی در مقیاس ­های مختلف زمانی و مکانی بر روی حیات ­وحش دارد. تهدیدات موجود در پارک ملی گلستان به ­عنوان نخستین پارک ملی ایران، ازجمله جاده آسیایی تهران ­- ­­مشهد، گونه کل و بز را از برخی زیستگاه‌های مناسب جدا کرده و محل‌های حضور جمعیت‌ این گونه را جزیره‌ای نموده است. مدل‌های ارزیابی و مطلوبیت زیستگاه، محدوده توزیع گونه‌ و زیستگاه‌ را پیش‌بینی می­ کنند، بنابراین می‌توانند به­ عنوان ابزاری مناسب برای اهداف حفاظتی و مدیریتی به­ کار روند. جهت مدل‌ سازی مطلوبیت زیستگاه کل و بز، از روش تجزیه و تحلیل عاملی آشیان بوم ­شناختی در محیط نرم‌افزار Biomapper در دو فصل پاییز و زمستان استفاده شده است. از نقاط حضور گونه به­ عنوان متغیر وابسته و از 10 متغیر محیطی به­ عنوان متغیر مستقل استفاده شد. این لایه‌ها پس از تهیه وارد تجزیه و تحلیل گردیدند. نقشه مطلوبیت زیستگاه تهیه‌ شده در این مطالعه برای گونه کل و بز بیانگر این است که زیستگاه مطلوب کل و بز در پارک ملی گلستان در شیب‌های بالاتر از ٪20 و مناطقی با ضریب زبری بالا جهت برخورداری از بیش ­ترین مناطق گریز و امنیت است. براساس مقادیر تخصص ­گرایی، مهم‌ ترین عوامل مؤثر در آشیان بوم ­­شناختی کل و بز در فصل‌های پاییز و زمستان به ­ترتیب ضریب زبری، درصد شیب، فاصله از جاده و فاصله از پاسگاه­ های محیط ­بانی است. با افزایش ضریب زبری، درصد شیب و فاصله از روستا میزان مطلوبیت زیستگاه کل و بز افزایش می­ یابد. هم­ چنین بذر بلوط نقش بسیار مهمی در افزایش وسعت گستره خانگی کل و بز در مناطق جنگلی در فصل پاییز دارد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Habitat suitability modeling of Wild Goat (Capra aegagrus) using Ecological Niche Factor Analysis in Golestan National Park

نویسندگان [English]

  • Maysam Madadi
  • Abdolrasoul Salman Mahini
  • Hossein Varasteh Moradi
Department of Environmental Sciences, Faculty ox:4913of Fisheries and Environment, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, P.O. B8-15739, Gorgan, Iran
چکیده [English]

Habitat fragmentation affects numerous ecological processes across multiple spatial and temporal scales. Patch size has been identified as a major feature influencing the plant and small mammal communities. Golestan National Park is an important National Park in Iran. but this park has been changed by Tehran-Mashhad Asian Highway to two south and north parts. Wild Goat (Capra aegagrus) has been classified as a vulnerable species. Habitat determination is a complex problem that requires consideration of a wide variety of factors and their relationships. Assessments of habitat for a large area are not viable without a powerful tool. GIS is appropriate for habitat assessment. We used a GIS-based model to predict suitability of habitat for wild Goat. In order to modeling the habitat of this species Ecological Niche Factor Analysis (ENFA) method in a Biomapper software has been used. In this study, the presence points of species used as a dependent variable and 10 environmental variables used as an independent variable in autumn and winter. So These layers were prepared and analyzed. Habitat suitability map which prepare in this study has showed that suitable habitat for Wild Goat in Golestan National Park located in the slopes of more than 20% and Habitat selection by Wild Goat was positively related to steep slopes. The Oak seeds had a major role on dispersion of Wild Goat in autumn. Also, the most important variables for determining the suitability of Wild Goat habitat is ruggedness and slope and the height players negative role.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wild goat
  • Habitat suitability modeling
  • Ecological Niche Factor Analysis
  • Golestan National Park
  1. آخانی، ح.، 1383. فلور مصور پارک‌ ملی گلستان. جلد اول. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. تهران.
  2. باقری، م.، 1389. مدل­ سازی زیستگاه و برآورد تراکم جمعیت گورخر ایرانی در پارک ملی توران. پایان ­نامه کارشناسی­ ارشد. دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان. 115 صفحه.
  3. حسینی، س.م.؛ ریاضی ب.؛ شمس ­اسفندآباد، ب. و نادری، م.، 1396. ارزیابی مطلوبیت زیستگاه کل و بز در استان گلستان.  فصل نامه محیط زیست جانوری. سال 9، شماره 2، صفحات 9 تا 16.
  4. خاکی­ صحنه، س.؛ کابلی، م.؛ علیزاده، ا. و نوری، ز.، 1391. بررسی پارامتر­های موثر در پراکندگی پازن در منطقه حفاظت شده لشگردر استان همدان. فصل نامه محیط زیست­ جانوری. سال 4، شماره 1، صفحات 21 تا 37.
  5. سرهنگ ­زاده، ج.؛ یاوری، ا.؛ همامی، م.؛ جعفری، ح. و شمس اسفندآباد، ب.، 1390.مدل­ سازی مطلوبیت زیستگاه گونه­ های حیات وحش در مناطق خشک (مطالعه موردی کل و بز (Capra aegagrus) در منطقه‌ حفاظت شده‌ کوه بافق). فصل نامه خشک بوم. جلد 1، شماره 3، صفحات 38 تا 50.
  6. شیرزاد، م.؛ ریاضی، ب.، و توکلی، م.، 1391. تهیه نقشه مطلوبیت زیستگاهی پازن در پارک ملی خجیر با استفاده از روش ENFA.  فصل نامه محیط زیست جانوری. سال 4، شماره 3، صفحات 21 تا 37.
  7. ضیایی، ه.، 1381. مجموعه گزارش­ های مطالعات طرح جامع مدیریت مجموعه مورد حفاظت توران. حیات وحش و آبزیان جلد یازدهم.
  8. عباسیان، ح.، 1380. بررسی ارتباط بزکوهی با زیستگاهش در منطقه خرم‌دشت کلاردشت. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده منابع ‌طبیعی و علوم‌ دریایی نور.
  9. فراشی، آ.؛ مومنی، ا. و کابلی، م.، 1389. مدل ­سازی مطلوبیت زیستگاه بز و پازن (Capra aegagrus) به کمک روش تحلیل فاکتوری آشیان بوم ­شناختی (ENFA) در پارک ملی کلاه قاضی استان اصفهان. مجله منابع طبیعی ایران. دوره 63، شماره 1، صفحات 63 تا 73.
  10. فرهمند، م.، 1380. بررسی عوامل موثر بر پراکنش سم­داران پارک ملی کلاه قاضی. پایان­ نامه کارشناسی­ ارشد، دانشکده منابع طبیعی کرج، دانشگاه تهران. 84 صفحه.
  11. گل­ جانی، ر.؛ کابلی، م.؛ کرمی، م.؛ نعیمی، ب. و علیزاده، ا.، 1389. مدل­ سازی مطلوبیت زیستگاه پاییزه گوسپند وحشی البرز مرکزی در مجموعه حفاظت شده جاجرود. نشریه محیط زیست طبیعی. دوره 63، صفحات 173 تا 186.
  12. گلزار، ا.؛ جومردبانی، ب. و پورشیرزاد، ع.، 1391. ارزیابی زیستگاه بز و پازن در منطقه حفاظت شده تنگ سولک به کمک روش HEP. همایش حفاظت و برنامه ­ریزی محیط زیست.
  13. مصطفوی، م.، 1387. تهیه نقشه مطلوبیت زیستگاه‌ بهاره گونه پازن در پارک ملی لار. پایان ­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. 112 صفحه.
  14. Hirzel, A., 2004. Biomapper 3 user, s manual.
  15. Hirzel, A.H., 2001. When GIS come to life. Linking landscape and population ecology for large population management modeling: the case of ibex (Capra ibex) in Switzerland. PhD thesis. Institue of Ecology. Laboratory for Conservation Biology. University of Lausanne.
  16. Hirzel, A.H. and Arlettaz, R., 2003. Modeling Habitat Suitability for Complex Species Distribution by Environmental Distance Geometric Mean. Environmental Management. Vol. 32, pp: 614-623.
  17. Hirzel, A.; Hausser, J.; Chessel, D. and Perrin, N., 2002. Ecological Niche Factor Analysis: how to compute habitat suitability maps without absence data? Ecology. Vol. 83, pp: 2027-2036.
  18. Hirzel, A.H.; Le Lay, G.; Helfer, V.; Randin, C. and Guisan, A., 2006. Evaluating the ability of habitat suitability models to predict species presences. Ecological Modeling. Vol. 199, pp: 142-152.
  19. Sappington, J.M..; Longshore, K.M. and Thompson, D.B., 2007. Quantifying landscape ruggedness for animal habitat analysis: a case study using bighorn sheep in the Mojave Desert. Journal of Wildlife Management. Vol. 71, pp: 1419-1421.
  20. Cayela, L.; Golicher, J.; Newton, A.C.; Kolb, M.; Albuquerque, F.S; Arets, E.J.M.M.; Alkemade, J.R.M. and Perez, A.M., 2009. Species distribution modeling in the tropics: problems, potentialities, and the role of biological data for effective species conservation. Tropical Conservation Science. Vol. 2, pp: 319-352.
  21. Vetaas, O.R., 2002. Realized and potential climate niches: a comparison of four Rhododendron tree species. J. Biogeogr. Vol. 29, pp: 545-554.
  22. Phillips, S.J.; Dudik, M. and Schapire, R.E., 2004. A maximum entropy approach to species distribution modeling. In: Proceed of the 21st Int. conf. on Machine Learning, AcM Press, New York. pp: 655-662.