مدل سازی مطلوبیت زیستگاه سنجاب ایرانی (Sciurus anomalus) به روش تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی در منطقه حفاظت شده دنا

نوع مقاله : محیط زیست جانوری

نویسندگان

1 گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه پیام نور تهران شرق، تهران، ایران

2 گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

چکیده

تهدیدات و تعارض­های انسانی موجود در منطقه حفاظت‌شده دنا، وجود روستاهای بسیار، تخریب جنگل‌های بلوط وگسترش زمین‌های کشاورزی زیستگاه گونه سنجاب ایرانی را در این منطقه محدود کرده است. مدل‌های ارزیابی زیستگاه، محدوده توزیع گونه‌ها و زیستگاه­هایشان را پیش‌بینی می‌کنند، بنابراین می‌توانند به‌عنوان ابزار مناسبی برای اهداف حفاظتی و مدیریتی به­کار روند. با هدف مدل‌سازی زیستگاه سنجاب ایرانی در دو فصل بهار و تابستان از روش تجزیه‌ وتحلیل عاملی­آشیان بوم‌شناختی (ENFA) در محیط نرم‌افزار Biomapper استفاده‌شده است. در این مطالعه از نقاط حضور گونه به‌عنوان متغیر وابسته و از 8 متغیر محیطی به‌عنوان متغیر مستقل استفاده شد. این لایه‌ها تهیه و وارد تجزیه ‌و تحلیل شدند. نقشه مطلوبیت زیستگاه تهیه‌ شده برای گونه سنجاب ایرانی، بیانگر این است که زیستگاه مطلوب در غرب و جنوب­غرب کوه دنا و در مناطقی که دارای پوشش جنگلی بلوط با تراکم نسبت کم با شیب کم­تر از 14% در فصل بهار و 11% در فصل تابستان است. براساس مقادیر تخصص­گرایی، مهم‌ترین عامل مؤثر در آشیان بوم‌شناختی گونه مورد مطالعه در فصل بهار و تابستان به­ترتیب پاسگاه محیط‌بانی، درصد شیب، شاخص پوشش گیاهی و فاصله از جاده است. بذر بلوط، نقش اساسی در وسعت گستره خانگی سنجاب  ایرانی دارد به‌طوری‌که در فصل بهار به­دلیل کمبود مواد غذایی به­خصوص بذر بلوط نسبت به فصل تابستان بیش­تر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modeling the desirability of Iranian squirrel habitat (Sciurus anomalus) Using by Ecological Niche Factor Analysis (ENFA) method in Dena protected area

نویسندگان [English]

  • Hossein Aghtare 1
  • Farangis Sokhango 2
1 Department of Environment, Faculty of Natural Resources and Environment, Payam Noor University of Tehran, Tehran, Iran
2 Environmental Department, Faculty of Natural Resources and Environment, Malayer University, Malayer, Iran
چکیده [English]

The threats and human conflicts in the Dena protected area, the existence of many villages, the destruction of oak forests and the expansion of agricultural lands have limited the habitat of Iraniansquirrel species in this area. Habitat assessment models predict the distribution of species and their habitats, and therefore can be used as a suitable tool for conservation and management purposes.With the aim of modeling Iranian squirrel habitat in the spring and summer of the year, the ecological Nich factor analysis (ENFA) method has been used in the Biomapper software environment. In this study, the presence of species as dependent variable and eight environmental variables were used as independent variables. These layers were prepared and analyzed. The desirability map of the
habitat for Iranian squirrel species indicates that the desirable habitat in the west and southwest of the Dena Mountain and in areas with oak forest cover with a low density with a slope of less than 14% in the spring and 11% in summer Is. Based on the amount of specialization, the most important factor affecting the ecological niches of the species studied in the spring and summer is the environmental checkpoint, gradient, vegetation index and distance from the road.Oak seed plays a major role in the range of domestic squirrels in Iran, In the spring, due to a
shortage of food, especially oak seed, it is higher than in summer.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Squirrel
  • Habitat suitability modeling
  • Dena protected area
  • Ecological nich factor analysis
  1.  

    1. امیدی، م.؛ کابلی، م.؛ کرمی، م.؛ سلمان­ماهینی، ع. و حسن زاده­کیابی،ب.، 1388.مدل­سازی زیستگاه پلنگ ایرانی Pantherapardu saxicolor به­روش تحلیل عاملی آشیان بوم­شناختی در پارک ملی کلاه قاضی، استان اصفهان. مجله علوم و تکنولوژی محیط­زیست. دوره 12، شماره 1، صفحات 137 تا 148.
    2. بهداروند، ن.؛کابلی،م.؛جباریان­امیری،ب.؛ابراهیم­پور،ر.؛اسدی­آقبلاغی،م. وایمانی­هرسینی،ج.، 1393.شناسایی مناطق پرخطر و عوامل محیطی مؤثر بر حملات گرگ به دام در استان همدان با به­کارگیری روش مدل­سازی MAXENT. مجله محیط زیست طبیعی. دوره 67، شماره 3، صفحات 245 تا 252.
    3. تک­تهرانی،ع.؛شمس­اسفندآباد،ب.؛کرمی،م. وفرهادنیا،م.ص.، 1394. مدل­سازی مطلوبیت زیستگاه شاه روبا (Vulpes cana) مبتنی بر فناوری دوربین­های تله­ای در ایران. محیط­زیست جانوری. دوره 7، شماره 3، صفحات39 تا 46.
    4. چمنی، ن. و کبودوندپور، ش.، 1392. ارزیابی مطلوبیت زیستگاه سنجاب ایرانی Sciurus anomalus در جنگل­های بلوط کردستان. سومین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت محیط­زیست. دانشگاه تهران.
    5. خلیلی، ف. و ملکیان، م.، 1393. بررسی وضعیت گونه سنجاب ایرانی در ایران. دومین همایش ملی و تخصصی پژوهش­های محیط زیست ایران، دانشکده شهید مفتح همدان.
    6. خلیلی،ف.،1393.  بررسی انتخاب زیستگاه و مدل­سازی مطلوبیت زیستگاه سنجاب ایرانی در مناطق حفاظت شده استان کهگیلویه و بویراحمد. پایان­نامه کارشناسی­ارشد. دانشگاه صنعتی اصفهان. 86 صفحه.
    7. شمس­اسفندآباد، ب.، 1390. مدل­سازی مطلوبت زیستگاه گوسفند وحشی و بز وحشی در مناطق کوهستانی فلات مرکزی ایران، مطالعه موردی منطقه حفاظت­شده هفتاد قله. رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات تهران. 142 صفحه.
    8. شیرزاد، م.، 1390. تهیه نقشه مطلوبیت زیستگاه­های پازن در پارک ملی خجیر. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.
    9. صادقی، م.، 1392. آشکارسازی تغییرات زیستگاه سنجاب ایرانی Sciurus anomalus در استان کردستان. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه صنعتی اصفهان. 61 صفحه.
    10. ضیایی، ه.، 1387. راهنمای صحرایی پستانداران ایران.کانون آشنایی با حیات­وحش. تهران. 154 صفحه.
    11. ضیایی، ه.، 1388. راهنمای پستانداران ایران.انتشارات فرزانه. تهران. 186 صفحه.
    12. عطایی، ف.؛ کابلی، م. و کرمی، م.، 1391. مدل­سازی مطلوبیت زیستگاه تابستانه خرس قهوه­ای در منطقه حفاظت­شده البرز جنوبی. مجله منابع طبیعی ایران. دوره 65، شماره 2، صفحات 13 تا 22.
    13. عباسی،س.؛حسینی،س.؛پیله­ور،ب. وزارع،ح.، 1388. اثر حفاظت بر تنوع زیستی گونه­های چوبی در منطقه اشترانکوه لرستان. مجله جنگل ایران. شماره 1، صفحات 1 تا 10.
    14. فیروز. ا.، 1390. حیات وحش ایران. مرکز نشر دانشگاهی. تهران. 394 صفحه.
    15. فراشی، آ. و کابلی، م.، 1389. مدل­سازی مطلوبیت زیستگاه بز و پازن به­کمک روش تحلیل فاکتوری آشیان بوم­شناختی در پارک ملی کلاه قاضی استان اصفهان. مجله منابع طبیعی ایران. دوره 4، صفحات 63 تا 73.
    16. فلاح­باقری، ف.؛ کابلی، م. و فراشی، آ.، 1388. ارزیابی زیستگاه قوچ و میش اصفهانی Ovis orientalis isfahanica پارک ملی کلاه قاضی با روش .ENFA همایش و نمایشگاه ژئوماتیک. سازمان نقشه برداری کشور. تهران. صفحه 9.
    17. قندالی، م.، 1389. مقایسه ارزیابی زیستگاه با استفاده از روش­های مدل خطی تعمیم­یافته و تجزیه و تحلیل فاکتورهای آشیان بوم­شناختی برای گوسفند وحشی در پارک ملی کویر. پایان­نامه کارشناسی­ارشد. دانشگاه تهران.
    18. کفاش،ا.؛کابلی،م. و گونتا،ک.، 1394. بررسی مقایسه اثر تغییر اقلیم بر خزندگان مناطق بیابانی و کوهستانی ایران، مطالعه موردی (سوسمار دم­تیغی بین­النهرین Saara loricata و آگامای قفقازی Paralaudakia caucasia). مجله محیط زیست جانوری. دوره 7، شماره 3، صفحات 103 تا 108.
    19. موسوی،س.ش.، 1390.بررسی تنوع ژنتیکی در جمعیت­های سنجاب ایرانی  (Sciurus anomalus) زاگرس شمالی با استفاده از نشانگر.ISSR  پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه کردستان. 62 صفحه.
    20. Hirzel, A.H.; Hausser, J.; Chessel, D. and Perrin, N., 2002. Ecological niche factor Analysis: how to compute habitat – sutiablility maps without absencedata? Ecology.  Vol. 83, No. 7, pp: 2027-2036.
    21. Hirzel, A.H. and Arlettaz, R., 2003. Modeling habitat sutitability for complex species distributions by environmental distance geometric mean. Environmental management. Vol. 32, No. 5, pp: 614-632.
    22. Hirzel, A., 2004. Biomapper 3 user, s manual.
    23. Master, F.M.; Ferreira, J.P. and Mira, A., 2007. Modeling the distribution of the European Polecat Mustela putorius in a Mediterranean agricultural landscape. Revue d'Ecologie (Terre Vie). Vol. 62, pp: 35-47.
    24. Mounir, R.A.; Jeannette, E.K.; Hassane, M. and Zuhari, S.A., 2014. Ecology of the Persian Squirrel, Sciurus anomalus, in HorshEhden Nature Reserve, Lebanon. Vertebrate Zoologt. Vol. 64, pp: 127-135.
    25. Bruggeman, J.B., 2010. Pilot study on factors affecting pika population in the north cascades ecosystem. Final report. Beartooth Wildlife Research, California Press, Berkeley, California, USA. 197 p.
    26. Haleem, A.; Ilyas, O.; Syed, Z. and Arya, S.K., 2012. Abundance and distribution of Royle’s Pika (Ochotona roylei) along different altitudinal ranges of Kedarnath Wildlife Sanctuary, Uttarakhand Himalayas, India. IOSR Journal of Environmental Science, Toxicology and Food Technology (IOSR-JESTFT). Vol. 1, No. 2, pp: 13-16.
    27. Richardson, R.M., 2012. Factors Influencing Pika Foraging Behavior in North Cascades National Park Service Complex, Washington. Division of Biological Sciences, University of Montana, Missoula, MT, 59812, USA. 139 p.
    28. Velásquez-Tibatá, J.; Salaman, P. and Graham, C.H., 2012. Effects of climate change on species distribution,community structure, and conservation of birds inprotected areas in Colombia. Reg Environ Change. DO10.1007/s10113-012-0329-y.
    29. Yigit, N.; Kryštufek, B.; Sozen, M.; Bukhnikashvili, A. and Shenbrot, G., 2008. Sciurus anomalus. TheIUCN Red List of Threateneds. http://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.